________________
૪૪
સત્તાગત રહેલ અનંત જ્ઞાન અનંત દર્શન, અનંત ચારિત્ર અને અન’ત વીર્ય રૂપ સહજ અનંત ચતુષ્ટયી પ્રગટે છે. તેથી આત્મા સર્વજ્ઞ, સર્વદર્શી, સપૂર્ણ સુખી અને સર્વ શક્તિવત થાય છે. ચારિત્રવ્યવહાર ધર્મ ક્યાં સુધી કહી શકાય છે તે સમજાવા ?
સુમતિ—જ્યાં સુધી પૂર્વે કહેલા પાંચે પ્રમાદના પારહાર વધુ સમ્યગ્ જ્ઞાન, દર્શન, અને ચારિત્રની સહાયથી રાગ, દ્વેષ અને મહાદિ દુષ્ટ દાષાના સર્વથા ક્ષય થાય નહિ ત્યાં સુધી તેમના સપૂર્ણ ક્ષય કરવા માટે કાળજીપૂર્વક જે જે ધર્મ. કરણી કરવામાં આવે તે તે સર્વ વ્યવહાર કરણીમાંજ લેખાય છે. પરંતુ એટલે વિશેષ ( તફાવત) છે કે જેમ જેમ આત્મા પૂર્વોક્ત દોષાના ક્ષય કરવાને વિશેષે ઉજમાળ થતા જાય છે તેમ તેમ સહજ સન્મુખ ભાવે સેવન કરવામાં આવતા તે વ્યવહાર શુદ્ધ, શુદ્ધતર, અને શુદ્ધતમ કહેવાય છે.
ચારિત્ર. પૂર્વોક્ત નિશ્ચય અને વ્યવહાર ધર્મનું સ્વરૂપ કંઇક વધારે સ્ફુટ થાય તેમ સમજાવે ?
સુમતિ—અનાદિ કર્મ સંચેાગથી પેદા થતા રાગ દ્વેષાદિકને પૂર્વોક્ત અહિંસા સંયમ અને તપ રૂપ ધર્મની સહાયથી દૂર કરીને આત્માના સ્વાભાવિક જ્ઞાનાદિક ગુણાને પ્રગટ કરી તેમનુ રક્ષણ કરવું. પૂર્વીક્ત પ્રમાદ ચેાગે તેમનું વિરાધન થવા ન દેવું તેજ નિશ્ચય ધર્મ છે. સત્તાગત રહેલા આત્માના સ્વભાવિક ગુજ્ઞાને ઢાંકી દેનારા આવરણાને હઠાવવાને અનુકૂળ જે જે સદાયરણુ સેવવુ પડે તે તે સર્વ વ્યવહાર ધર્મ કહેવાય છે. આથી કુટ સમજાશે કે વ્યવહાર માર્ગનું વિવેકથી સેવન કરવુ. એ
