________________
૪૩
Se
પુષ્ટ કારણભૂત છે. વ્યવહાર સાધન વિના નિશ્ચય સાધી શેકાય નહિ.
ચારિત્ર–પૂર્વે બતાવેલું ધર્મનું સ્વરૂપ મુખ્યતાથી કેવા પ્રકારનું છે?
સુમતિધર્મનું પૂર્વોક્ત સ્વરૂપ મુખ્યતાથી વ્યવહારની અપેક્ષાએ કહેલું છે તેથી તેમાં નિશ્ચય સ્વરૂપ કેવળ ગણપણેજ રહ્યું છે. * ચારિત્ર—ત્યારે હવે મને નિશ્ચય ધર્મનું કઈક સ્વરૂપ સમજાવે.
સુમતિ–સર્વથા કર્મ કલંક રહિત નિર્મળ જ્ઞાન, દર્શન, ચારિત્ર અને વીર્ય (શક્તિ) રૂપ આત્માને સહજ (નિરૂપાધિક) સ્વભાવ એજ નિશ્ચય ધર્મ છે. સત્તા રૂપે તે તે સદા આત્મામાં સ્થિત રહેલેજ છે.
ચારિત્ર.–સત્તા રૂપે રહેલે તે ધર્મ આત્માને ઉપકારી કેમ થઈ શકતું નથી અને તે ક્યારે અને શી રીતે આત્માને ઉપકારી થઈ શકે છે તે હવે સમજાવે
સુમતિ–આત્મા અનાદિ કર્મ કલંકથી કલંકિત થયેલે હોવાથી સત્તા માત્ર રહેલે ધર્મ આત્માને સહાયભૂત થઈ શકો નથી. જ્યારે પૂર્વોક્ત વ્યવહાર ધર્મનું રૂચિપૂર્વક સેવન કરવામાં આવે છે, ત્યારે પરિણામની વિશુદ્ધિથી જેટલે જેટલે અંશે કર્મમળના હઠવાથી આત્મ સ્વભાવ ઉર્વીલ થાય છે તેટલું તેટલે અંશે પ્રગટ થયેલા સત્તાગત ધર્મથી આત્માને સહજ ઉપગાર થાય છે. યાવતું શુદ્ધ વ્યવહાર ધર્મના સંપૂર્ણ બળથી જ્યારે ઘનઘાતિ કર્મમળને સર્વથા ક્ષય થઈ જાય છે, ત્યારે તે
