________________
૩૨
.
અર્થ–ગંભીરતા તેમાં રહેલી છે તે નીચેની વાતથી આપને વિદિત થશે-પ્રમત્તયેગા પ્રાણુવ્યપરપણું હિંસા અર્થાત્ કઈ પણ પ્રકારના પ્રમાદવાળા મન, વચન, કે કાયાના. વ્યાપારથી કેઈ પણ વખતે કોઈ પણ સગમાં આપણા કે પારકા કેઈના પ્રાણને નાશ કરે તે હિંસાને અર્થ છે. તેવી હિંસાથી દૂર રહેવું-દૂર રહેવા અનુકુળ પ્રયત્ન સેવે તેનું નામ અહિંસા છે. એવી નિપુણ અહિંસા, “સંયમ વડે સાધી શકાય છે. અને એ સંયમ, સર્વજ્ઞદશિત ઈચ્છા નિરોધરૂપી. તપથીજ સાધ્ય થાય છે, માટેજ સિદ્ધાન્તકારે સૂત્રમાં ધર્મનું આવું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે કે,
ધમે મંગલ મુક્કિડું, અહિંસા સંજમે તવે, : દેવા વિ ત નમસતિ, જસ્ય ધમૅ સયા મણે
(દશવૈકાલિક સૂત્રે.) . તેને પરમાર્થ એ છે કે અહિંસા સંજમ અને તપ છે લક્ષણ જેનું એ ધર્મ ઉત્કૃષ્ટ મંગલરૂપ છે. જેનું મન મહા મંગલમય ધર્મમાં સદા વર્યા કરે છે. તેને દેવ દાન પણ નમસ્કાર કરે છે, “ દુર્ગતિમાં પડતાં પ્રાણીને ધારણ કરી લઈને સગતિમાં સ્થાપન કરે તે જ ખરો ધર્મ છે.” અહિંસા, સંજમ અને તપ, એ તેનું અસાધારણ લક્ષણ છે. તેથી જ અહિંસાદિકનું સવિશેષ સ્વરૂપ સમજવાની ખાસ જરૂર છે. - ચારિત્ર–પરમ પવિત્ર ધર્મના અંગભૂત ઉક્ત અહિંસા દિકનું સહજ વિશેષ સ્વરૂપ જાણવાની મને પણ અભિલાષા થઈ છે, તેથી હવે તે સમજાવે.
