Shikshanni Sonography

Author(s): Udayvallabhvijay
Publisher: Pragna Prabodh Parivar

Page 5

સહુ પ્રથમ લેખકશ્રી જ્ઞાનપ્રાપ્તિની સાધનાને પરમ તેજ ભણીની યાત્રા રૂપે પ્રસ્થાપિત કરે છે અને તે દ્વારા શિક્ષણની મૂળ વિભાવનાને પ્રમાણિત કરે છે. બીજા જ પ્રકરણમાં મુનિશ્રીએ આધુનિક શિક્ષણમાં ઘુસી ગયેલી એક વિષકણીને ઉઘાડી પાડી છે. પ્રદાન અને અસર વચ્ચેનો તફાવત એટલે દૂધ અને લોહી વચ્ચેનો તફાવત. આજનો વિદ્યાર્થી માહિતીઓનું દૂધ ટેકરો ભરીને પી જાય છે, પણ તેમાંથી લોહી કેટલું બને છે ? Information અને Knowledge વચ્ચેનો Basic Difference આ પ્રકરણમાં અભિનવ શૈલીથી છતો થાય છે. આજે કોલેજ ઘણી વધી છે પણ તેમાં નોલેજ ક્યાં વધે છે ? “અસર' માં ઊતરેલું પ્રદાન”, “નોલેજ' નો દરજ્જો પ્રાપ્ત કરે છે.
પછી લેખકશ્રી માધ્યમની વિચારણામાં ઊતરે છે. શિક્ષણનું માધ્યમ એ છેલ્લા દાયકાઓથી ચર્ચાનો વિષય બની રહ્યું છે, અંગ્રેજી માધ્યમની આકરી ટીકાઓ થતી રહી છે, અંગ્રેજી માધ્યમનાં કડવા ફળ સમાજ ચાખતો રહ્યો છે અને અંગ્રેજીનો ક્રેઝ દિવસે ને દિવસે વધતો જ જાય છે. “ભાષાને શું વળગે ભૂર, રણમાં જીતે તે શૂર' આ કહેવતનો જરાક સંદર્ભ બદલીને તેનો ઉપયોગ કોઇ અંગ્રેજીના પ્રેમને છાવરવા માટે કરે તો તેનેય લેખકશ્રી બતાડી આપે છે કે ભાઇ, ભાષાને પણ વળગે ભૂર. લિંગ્વિસ્ટિક કન્વર્ઝન એ સાંસ્કૃતિક કન્વર્ઝનની પાયલટકાર છે, તેની આટલી અસરકારક રજૂઆત વાંચ્યા પછી શિક્ષણના અંગ્રેજી માધ્યમને, મા સંસ્કૃતિનાં ચીર ખેંચતો દુઃશાસન કહેવાનું મન થઇ જાય છે. અન્ય ભાષા મિષ્ટાન્ન કે ફરસાણના સ્થાને ભલે રહે. પણ રોજીંદુ ભોજન તો રોટલી કે રોટલો જ હોય. “અંગ્રેજી શીખવી' નો નિષેધ ન હોઇ શકે પણ અંગ્રેજીમાં શીખવું'ના નિષેધને કોઇ નિષેધી ન શકે તે રીતે અંગ્રેજી માધ્યમની સચોટ સમાલોચના મુનિશ્રીએ કરી છે. વિશ્વના અનેક રાષ્ટ્રોમાં શિક્ષણનું માધ્યમ અંગ્રેજી નથી છતાં તે રાષ્ટ્રો વિકસિત કહેવાય છે. આ હકીકત “અંગ્રેજી વગર વિકાસ ન થાય તે ભ્રમ ભાંગવા માટે પર્યાપ્ત છે.
આજનું બાળક બે પોષક તત્ત્વોની ઉણપ અનુભવે છે. ૧. માતૃભાષા અને ૨. માતૃવાત્સલ્ય. અંગ્રેજી માધ્યમે તેની માતૃભાષાને ઝૂંટવી લીધી છે તો બોજલ શિક્ષણે તેના માતૃવાત્સલ્યને ઝૂંટવી લીધું છે. માતાના સુંવાળા ખોળામાંથી ખેંચીને બાળકને નર્સરીની કઠોર લાદીઓ પર બેસવાની ફરજ પાડતા સમાજને કઠોર કહેવો કે નઠોર ? - શિક્ષણની સોનોગ્રાફી