________________
: ૧૪૦
[ સમ્રાટું વિક્રમાદિત્ય
| વિક્રમ સંદર-વીરસંવત ૪૭૧ કા. શ૦ ૧૨ તદનુસાર ઈ. સ. પૂર્વે ૫૬૫૬)ના ટેબરથી વિક્રમ સંવત શરૂ થયો છે. જો કે આ સંવતનો પ્રારંભ હાલ કેટલાએક પ્રદેશોમાં ચૈત્ર, અષાડ અને શ્રાવણુથી ૫શુ કરાય છે, પણ એ માન્યતા પછીથી શરૂ થએલ છે. આ સંવતતા જૂનામાં જૂના શિલાલેખો વિ, સં. ૭૯૪,૮૧૧ તથા ૮૯૮ અને પ્રશરિત લેબો વિ. સં. ૯૮૯ ઈત્યાદિ મળે છે. વિદ્વાને માને છે કે “કૃત” અને “માલ” સંવત એ આ સંવતના જ બીજાં નામે છે.?
રીજ–ઈ. સ. પૂર્વે ૭૫૩ થી "રામન સંવત” શરૂ થયો હતો, જે શરૂમાં ૧૦ મહિના અને ૩૦૪ દિવસનો જ હતો. ઈ. સ. પૂર્વે ૧૫થી ૬૭૨ ના વચગાળામાં રાજ બનના પપિલિયસે” તેમાં જાન્યુઆરી અને ફેબ્રુઆરી એ બે મહિના વધાર્યા. વળી ઈ. સ. ૫. ૪૬માં “ જલીયસ સીઝર' તેમાં ૯૦ દિવસને ઉમેરો કર્યો અને “કિવજિલીસને બદલે “જુલાઈ માસ દાખલ કર્યો. એ જ રીતે રામના પ્રથમ બાદશાહ “ અગષ્ટ” સેકસ્ટાઈલીસને સ્થાને “એગષ્ટ” માસ દાખલ કર્યું, અને એ તે તેરમા પિપ ગ્રેગરીએ તા. ૨-૨-૧૫૮૨માં એવું ફરમાન કાઢયું કે આગામી તા. ૫-૧૦-૧૫૮રને તા. ૧૫-૧૦–૮૨ તરીકે માનવી અને તે જ હિસાબે આગળની તારીખો લેવી તથા વર્ષારંભ તા. ૧ જાન્યુઆરીથી માન. જો કે શરૂમાં તે આ ફરમાનનો રવીકાર રોમન કેથલિક દેશ એ જ કર્યો હતો, પરંતુ બીજા ૨૦૦-૩૦૦ વર્ષ જતાં તે આખા ય યુરેપે એ ફરમાનને અપનાવી લીધું છે.
ઈસવીસન આ રામન સંવતના ધરણે જ ચાલુ થયો છે. રામ નગરના પાદરી “ડાયેનિસિઅસે”
समणस्स भगवमो महावीरस्स जाव सम्बदुक्खप्पहीणस्स णववासप्तयाई वइकताइ दसमस्स य वाससयस्स भवं अश्मेि संबच्छरे काले गच्छद, वायणंतरं पुण अयं तेणउए संवच्छरे काले गच्छद, इति दीसई.-( कल्पसूत्रना छटा થાસ્થાનનો છેરો મૂઢવાદ).
चउदस सोळस वासा चउदस विसुतराय दुन्निसया । अट्ठावीसा य दुवे पंचपया चेव चउयाला ॥ पंचसया चुलसीया ७ च्चेव सया नवुत्तरा हुँति । पंचसया चोयाला तश्या सिद्धिंगयस्स वीरस्स ॥ पुरिमंतरांजियाए तेरासिया विठि उपना ॥
- માવજય થ ). विकमरज्जारंभा परमो सिरि वीर निबुई भणिया । सुन्न-मुणि-वेय-जुत्ता-विकमकालाउ जिणकालो । विक्रमकालाज्जिनस्य वारस्य कालो जिनकालः शुन्य (०) मुनि (७) वेद (४) युक्तः चत्वारिशतानि सप्तत्यधिकवर्षाणि (૪૭૦)માવવામાહિત્યોત્તમચર્યા ( મા ગેરતુંગ વિરાવવાળ ) ૨A સુ-મુળને ૪૭૦ નુત્ત, વિનામો નિશાશે II-( વિચારણ-પ્રાચીન ગાથા )
B છે. હર્મન બી તથા જાલ ચાપેટિયર તે માને છે કે-વીર સં. અને વિક્રમ સં. નું આંતરું ક૭૦ ને બદલે (પાલકના ૬૦ વર્ષ ઘટાડીને) ૪૧૦ વર્ષનું છે.
- ઇન્ડિયન એન્ટિવેરી, જૂન-જુલાઈ-ઓગષ્ટ સને ૧૯૧૪) ૩. A ડે. ત્રિ. લ. શાહ માલવસંવતની શરૂઆત ઈ. સ. ૫૩૧-૩૩ એટલે વિ. સં. ૧૮૭-૫૮૯ માં દુને હરાવ્યા ત્યારથી બતાવે છે. (પ્રાચીન ભારતવર્ષ ભા. ૪ પૃ ૧૦૬ ) CB ડો. ભાઉ દાજી જણાવે છે કે-વિક્રમ સંવત જૈને એ દાખલ કર્યો છે.
– જ. બ. ફ્રેંચ, રૈ. એ. સ. પુ. ૮, પૃ. ૨૩૩; પ્રા. ભા. વ. . ૪ પૃ. ૪૩)
કે હિંદ બહારના ટલાક સંવત આ પ્રમાણે છે. સુષ્ટિ સં. ઈ. સ. ૫. ૧, ૨૭, ૨૯, ૪૭, ૮૦૧ માં ચીની સં. ઈ. સ. પૂર્વે ૯, ૬, ૦૦, ૪૯માં ગ્રોક પૃથ્વી સં. ઈ. સ. પૂર્વે ૪૮૭૮માં અને ઓલિંપિયડ ઈ. સ. પૂ. ૭૭૬ માં શરૂ થએલ છે.
-(ગંગા જાન્યુઆરી ૧૯૩૩ ને પુરાતત્તક)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
