________________
: ૧૪૨
[સમ્રાટું વિક્રમાદિત્ય પ્રચલિત પંચાંગામાં વિ. સં. અને શાક સં. નું અંતર ૧૩૫ વર્ષનું લેવાય છે.
શિક વર્ષના શિલાલેખો સં. ૫ર અને ગ્રંથેલે પંચસિહાંતિકામાં સં. ૪૨૭ ઈત્યાદિ મળે છે, થા સં. ની પહેલા “ શાલિવાહન” શબ્દ ૫૦ જોડાયેલ છે જેના ઉલ્લેખો કે લેખે સાકે ૧૨૦ ૫છીના મળે છે.
આ સંવત્ વિશેષતઃ દક્ષિણ પ્રદેશમાં વપરાય છે, જેના બે નામો છે: ૧. શકસંવત. ૨ શાલિવાહન સંવત.
ગાસંવત-વિ. સં. ૧૩૫ થી શરૂ કાછીયત-વિ. સં. ૧૩૮ થી શરૂ
શરીરંગ-વિ. સં. ૩૦૫ ના આસો સુદિ ૧ તદનુસાર તા. ૨૬-૮-૨૪૯ થી શરૂ થયો છે, જતો . સં. ર૪૫ નો પ્રથમ લેખ મળે છે. આના ૧ વૈકુટક, ૨ કલચુરી અને ૩ ચેડી એમ ત્રણ નામો છે. ૧૦
टीका-मीवीरनाथनिवृत्तेः सकाशात् पञ्चोचरपट्छतवर्षाणि पंचमासयुतानि गत्वा पश्चात् विक्रमाशकराजोऽजायत(ત્રિાણા હોદ્દ-૮૪૮). દિગમ્બર ગ્રંથમાં બીજા પણ ૩ શક રાજાઓને પરિચય મળે છે–
परिजिणं सिदिगदे चउसदनिसट्टि ४६१ बासपरिमाणे । कामम्मि अदिक्ते उप्पण्णो एष सगराओ ॥ भावा बीरे सिदे सहस्स गम्मि सतसयम्महिए । पणसीदिम्मि ९७८५ अतीदे पणमासे सगणिओ जादो । चौदस सहस्स सतसय तिणवदि १४७९३ बासकाळविच्छे ।
વીસ ક્ષિતિજો ૩ળો રાશિમો કરવા છે (જિ.મા.તિષમત-વિજોયન્ન). અહીં જે જ વર્ષે શક બતાવ્યો છે તે ગભીલ-૫નો ઉછેર કરવા માટે માલ શાહ રાજા છે. તેને મા સાલમાં સૌરાષ્ટ્રમાં પગ મૂક હશે અને પ્રથમ શક રાજ્યની સ્થાપના કરી હશે. વી. સં. ૯૭૮૫ અને ૧૪૭૯૩ માં શાક બતાવ્યા છે જે ભવિષ્યમાં થનાર શક રાજાઓનું સૂચન છે એમ સમજવું.
૮ શકસંવતમાં એક વર્ષને ફેરફાર પણ જોવાય છે–
ज्या शकवर्षास शकाचे १८१८ वर्ष म्हंटले आहे त्यास तामील तेलंगी आणि म्हैसुरांतील कानडी लिपीत छापस्या काही पंचांगांत १८१९ वे वर्ष म्हंटलें आहे।
-(મારતીય કોતરાવા ઇતિહાસ, ઇ, ૨૭૨). -A सातवाहनोऽपि क्रमेण दक्षिणापथमनृणं विधाय, तापीतीरपर्यन्तं चोत्तरापथं सापयित्वा, स्वकीयसंवत्सरं प्रावीतत् । जनश्च समजनि ॥
–(રિપિતાજપ, કમ્પોઝ). B ગુજરાધિકાનજી ૨૨૭૬ (ડો. ઇિ છે. ૪. . ૬ ૭૮ છેલ્લા )
૧૦ છે. ત્રિ. લ. શાહ તો માને છે કે-પ્રાચીન ચેદી સં. ઈ. સ. પૂર્વે ૫૫૮, ૫૫૬, કે ૪૭૫ માં શરૂ થયે હતે. નંદ સં. ઈ. સ. પૂર્વે ૪૭૧ માં શરૂ થયો હતો.
(પ્રા. ભા. ૧, ભા. ૧, ૫. ૧૬૮, ૩૩૦, ૩૪૯, ૩૫૦)
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
