________________
32
Roopa Kulkarni
Adbhuta and Bhayanaka as their respective subsi Juary sentiments. Among the four main sentiments, Singāra and Vira form one group, while Raudra and Bibhatsa form the other They are described in the Nātyašastra as having their peculiar colours and figures sigara is descrihed as "having very bright attire '10
___ Its colour 19 blursh and its dety, Visnu'. Vira is a companion of Śrngära with yellowish white colour The rival group is of exactly adverse nature Bibhatsa and Raudra respectively dark blue and red with Kaladeya and Yama as their deities The subsidiaries of all the four principal sentiments are also mentioned with their specific colours, 1e. Hasya is white, Adbhuta is yellow, Bhayānaka 18 black and Karuna 18 grey.11
These various sentiments create specific mental states 12 Rasa-raja Śrngara 19 described as sweet on account of being highly delightful. 15 This delight is characterised by the melting of the spectator's heart. This melting of the mind is named as druti' It is, no doubt, created by the quality of pleasantness which is always present in Srngaralk A connoisseur can feel the impact of this emotion as soon as he reads or sees some particular depiction of the Śrågara sentiment It is, mainly the description of Vibhāva, Anubhava and Vyabhicāribhava, 1e. the primary meaning which suggests a particular sentiments In addition to this primary meaning,
9 तवेषां रसानामुत्पत्तिवर्णदेवतनिदर्शनान्यभिव्याख्यास्यामः । तेषामुत्पत्तिहेतवश्चत्वारो रसाः । तद्यथा-शृङ्गारो रौद्रो वोरो बीमत्स इति । अत्र
शृङ्गाराद्धि भवेद्धासो रौद्राच्च करुणो रसः ।
वीराच्चवाद्भुतोत्पत्तिर्बीभत्साच्च भयानकः ।।-Narsasastra,-VI 39. 10 तत्र शृङ्गारो नाम रतिस्थायिभावप्रभवः । उज्जवलवेषात्मकः ।- Natyasastra, VII 6 11 श्यामो भवति शारः सितो हास्यः प्रकीर्तितः । कपोतः करुणश्चैव रक्को रौद्रः प्रकीर्तितः ॥४२
गोरो वीरस्तु विशेय कृष्णश्चैव भयानकः । नीलवर्णस्तु बीभत्सः पीतश्चैवाद्भुतः स्मृतः ।।४३ शनारो विष्णुदैवत्यो हास्यः प्रथमदेवतः । रौद्रो दाधिदेवत्यः करुणो यमदैवतः ||४४ बीभत्सस्य महाकालः कालदेवो भयानकः । वीरो महेन्द्रदेवः स्यादद्भुतो ब्रह्मादेवतः ॥४५
-Natyasastra, VI. 12 माधुर्यमार्द्रता याति यतस्तत्राधिकं मनः ||-Dhvagyaloka IL. 8 13 शृङ्गार एक मधुरः परः प्रहलादनो रसः || Ibrd-II 7. 14 आह्लादकत्व माधुर्य शृङ्गारे द्रुतिकारणम् I-Kavyaprakasa, VIII 68 15 तत्र अष्टौ भावाः स्थायिनः । त्रयस्त्रिं शव्यभिचारिणः । अष्टौ सात्विका इति मेदाः । एव.
मेते काग्यरसाभिव्यक्तिहेतवः एकोनपञ्चाशद्भावाः प्रत्यवगन्तव्याः । एभ्यश्च सामान्यगुणयोगेन रसा निष्पद्यन्ते ।-Natyasastra, VII विभावा अनुभावास्तत् कय्यन्ते व्यभिचारिणः। व्यक्तः स तैर्विभावाद्यैः स्थायी भावो रसः स्मृतः।
-Kavyaprakasa, Ullass IV.28,
