Pragnapana Sutra Part 01

Author(s): Munichandrasuri, Jayanandvijay
Publisher: Guru Ramchandra Prakashan Samiti

Page 521

श्री प्रज्ञापना सूत्र भाग १
पन्नरसं इंदियपयं पढमो उद्देसो चउवीसदंडएसु संठाणाइदारछक्कं अणंतगुणा। एवं आउकाइयाण वि जाव वणप्फइकाइयाणं, णवरं संठाणे इमो विसेसो दट्ठव्वो-आउकाइयाणं थिबुगबिंदुसंठाणसंठिते पन्नत्ते। तेउकाइयाणंसूईकलावसंठाणसंठिते पन्नत्ते। वाउकाइयाणं पडागासंठाणसंठिते पन्नत्ते। वणप्फइकाइयाणं णाणासंठाणसंठिते पन्नत्ते ।।सू०-११॥४३५।। (મૂ૦) હે ભગવન્! પૃથિવીકાયિકોને કેટલી ઈન્દ્રિયો હોય છે? હે ગૌતમ! તેઓને એક સ્પર્શનેન્દ્રિય હોય છે. હે ભગવન્!
પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિય કેવા આકારની હોય છે? હે ગૌતમ! મસૂરચંદ્રના આકાર જેવી હોય છે. હે ભગવન્! પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિય જાડાઈમાં કેટલી છે? હે ગૌતમ! જાડાઇમાં અંગુલના અસંખ્યાતમા ભાગ પ્રમાણ છે. હે ભગવન્! પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિયનો વિસ્તાર કેટલો છે? હે ગૌતમ! વિસ્તારમાં શરીર પ્રમાણ માત્ર હોય છે. તે ભગવન્! પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિય કેટલા પ્રદેશવાળી હોય છે? હે ગૌતમ! અનન્તપ્રદેશવાળી હોય છે. તે ભગવન્! પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિય કેટલા પ્રદેશોની અવગાહનાવાળી હોય છે? હે ગૌતમ! અસંખ્યાતા પ્રદેશોની અવગાહનાવાળી હોય છે. હે ભગવન્! એ પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિય અવગાહનારૂપે, પ્રદેશરૂપે અને અવગાહનાપ્રદેશરૂપે કોણ કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક હોય છે? હે ગૌતમ! સૌથી થોડી પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિય અવગાહના રૂપે છે, એટલે તેના પ્રદેશોની અપેક્ષાએ સ્પર્શનેન્દ્રિયની અવગાહના સૌથી થોડી છે, અને તેજ પ્રદેશાર્થરૂપે અનન્તગુણ છે. અર્થાતુ-અવગાહના કરતાં તેના પ્રદેશો અનન્તગુણા છે. હે ભગવન્! પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિયના કેટલા કર્કશ-ગુરુ ગુણો છે? હે ગૌતમ! અનન્તા છે. એમ મૃદુ લઘુ ગુણો પણ જાણવા. હે ભગવન્! એ પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિયના કર્કશ–ગુરુ ગુણો અને મૃદુ લઘુ ગુણોમાં કયા ગુણો કોનાથી અલ્પ, બહુ, તુલ્ય કે વિશેષાધિક છે? હે ગૌતમ! પૃથિવીકાયિકોની સ્પર્શનેન્દ્રિયના સૌથી થોડા કર્કશ-ગુરુ ગુણો છે, તેથી તેનાજ મૃદુ–લઘુ ગુણો અનન્તા છે. એ પ્રમાણે અકાયિકો યાવત્ વનસ્પતિકાયિકો સુધી જાણવું. પરન્ત સંસ્થાનમાં આ વિશેષતા છે–અપ્લાયિકોની સ્તિબુક-પરપોટાની આકૃતિ જેવી, તેજસ્કાયિકોની સોયના જત્થાના જેવી, વાયુકાયિકોની ધ્વજાના જેવી અને
વનસ્પતિકાયિકોની અનેક પ્રકારના આકારવાળી સ્પર્શનેન્દ્રિય જાણવી. /૧૧/૪૩ પી बेइंदियाणं भंते! कति इंदिया पन्नत्ता? गोयमा! दो इंदिया पन्नत्ता, तं जहा-जिब्मिंदिए य फासिंदिए या दोण्हंपि इंदियाणं संठाणं बाहल्लं पोहत्तं पदेसा ओगाहणा य जहा ओहियाणं भणिता तहा भाणियव्वा, णवरं फासिंदिए हुंडसंठाणसंठिते पण्णत्ते त्ति इमो विसेसो। एतेसि णं भंते! बेइंदियाणं जिभिंदिय-फासिंदियाणं ओगाहणट्ठयाते पदेसट्ठयाते ओगाहणपदेसट्ठयाते कयरे कयरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा? गोयमा! सव्वत्थोवे बेइंदियाणं जिब्मिंदिए ओगाहणट्ठयाते, फासिंदिए ओगाहणट्ठयाते संखेज्जगुणे। पदेसट्ठयाते-सव्वत्थोवे बेइंदियाणं जिब्भिंदिते पएसट्ठयाए, फासिन्दिए पएसट्टयाए संखेज्जगुणे। ओगाहणपएसट्ठयाते-सव्वत्थोवे बेइंदियस्स जिब्भिंदिए ओगाहणट्ठयाते, फासिन्दिए ओगाहणट्ठयाते संखेज्जगुणे, फासिंदियस्स ओगाहणट्ठयातेहितो जिब्भिदिए पएसट्ठयाते अणंतगुणे, फासिन्दिए पएसट्ठयाए संखेज्जगुणे। बेइन्दियाणं भंते! जिब्मिन्दियस्स केवइया कक्खडगरुयगुणा पन्नत्ता? गोयमा! अणंता। एवं फासिन्दियस्स वि, एवं मउयलहुयगुणा वि। एतेसि णं भंते! बेइन्दियाणं जिब्भिंदिय-फासिन्दियाणं कक्खडगरुयगुणाणं, मउयलहुयगुणाणं, कक्खडगरुयगुणाणं मउयलहुयगुणाण य कतरे कयरेहिंतो अप्पा वा बहुया वा तुल्ला वा विसेसाहिया वा? गोयमा! सव्वत्थोवा बेइन्दियाणं जिब्भिंदियस्स कक्खडगरुयगुणा, फासिंदियस्स कक्खडगरुयगुणा अणंतगुणा, फासिंदियस्स कक्खडगरुयगुणेहितो तस्स चेव मउयलहुयगुणा अणंतगुणा, जिब्भिंदियस्स मउयलहुयगुणा अणंतगुणा। एवं
444