Prabuddha Jivan 2018 06

Author(s): Sejal Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 5

પ્રક્રિયામાં વધુ રહેલું છે, Truth is more in the process than સહજાનંદી રે આત્મા સુતો કંઈ નિચિંત રે; in the result. Truth is more in the process than in the મોહતણા રહિયા ભમે, જાગ જાગ રે મતિવંત રે. result. આ સત્યને પોતાના આત્મા, પોતાની ચેતનામાં શોધવાની આ વિષય પર વિસ્તૃત રીતે સમજાવતાં શ્રી વલ્લભભાઈ કહે વાત ગાંધીજી એ પણ કરી હતી.
છે કે સ્વાનુભવ એ અત્યંત મહત્વનો છે. આપણે જેને જોયો નથી સમ્યક દૃષ્ટિ અસત્ય/મિથ્યાદશા પર બાઝેલા પડને દૂર કરે છે, એની વાતો કરીએ છીએ તે બદલે આપણે અનુભવ પણ કેન્દ્રિત મિથ્યાદશામાં જ્ઞાન જે પ્રવર્તતું હતું, તેને કારણે કુમતિમાં જીવતા કરીયે. સમ્યકત્વની સ્થિરતા જાણીને, સમજીને આચારમાં ઉતરશે હતા. તેમાંથી મુક્તિ થાય છે. વાદળો થોડા પણ દુર થાય તો રહે પછી એને પામી શકાશે. આ પ્રત્યેક તબક્કાની વ્યવહારીક અને પ્રકાશ વર્તાય, વાત એટલી જ છે કે અંદર, સ્વાનુભૂતિનો રંગ ચડી તાત્વીક શાસ્ત્રીય ભૂમિકા આ શિબિરનો પ્રાણ છે. જાય, ને રાગનો રંગ ઊતરી જાય. આત્માની શુદ્ધ અનુભૂતિ રાગના શિબિરના આયોજન પાછળ ધર્મ અને વિજ્ઞાનના તર્કનું ઊંડાણ રંગ વગરની છે, જેને આવી અનુભૂતિનો રંગ છે, તે રાગથી રંગાઈ અને એની વ્યવહારિક અને વિસ્તૃત ભૂમિકા મહત્વની છે. જતો નથી. એકવાર આત્મામાંથી રાગનો રંગ ઊતારીને સ્વાનુભૂતિનો શ્રી વલ્લભભાઈ પાસેથી (સમ્યની સમજ વિશેનો વિસ્તૃત રંગ ચડે, સ્વાનુભૂતિપૂર્વક થતું સમ્યકદર્શન તે મોક્ષનું દ્વાર છે. લેખ મળશે. ત્યારે અનેક નવી દિશા ઉઘડશે તેમાં કોઈ અંશ જ
એક ક્ષણભરના સ્વાનુભવથી જ્ઞાનીનાં જે કર્મો તૂટે છે, નથી) શ્રીમદ્જી કહે છે કે સત્ સરળ છે, સુગમ છે, સહજ છે, અજ્ઞાનીનાં લાખો ઉપાય કરતાં તે તૂટતાં નથી. આમ સમ્યકત્વનો સર્વત્ર તેની પ્રાપ્તિ હોય છે, પણ સને પ્રાપ્ત કરાવનાર ‘સત્' મળવા સ્વાનુભવનો અચિંત્ય મહિમા છે.
દુર્લભ છે. હજારો વર્ષના શાસ્ત્રભણતર કરતાં એક ક્ષણનો સ્વાનુભવ જેમ જાણવું, એ જ્ઞાનનું લક્ષણ છે તેમ અનુકૂળતા સુખશક્તિનું વધી જાય છે. જેને ભવ સમુદ્રથી તરવું હોય તેણે સ્વાનુભવની લક્ષણ છે. રાગ વિકાર તો આકુળતા છે, દુઃખરૂપ છે. બાહ્યભાવોની વિદ્યા શીખવા જેવી છે. ઉપદેશછાયા-૧૦માં પરમકૃપાળુદેવ કહે ઈચ્છામાત્ર દુઃખરૂપ છે, દુઃખનું મૂળ છે. શ્રીમદ્જી કહે છે, છે, સમ્યગદ્રષ્ટિ જીવને “કેવળજ્ઞાન' કહેવાય. વર્તમાનમાં ભાન હે જીવ! ક્યા ઈચ્છત હવે? હે ઈચ્છા દુઃખમૂલ. થયું છે માટે “દેશે કેવળજ્ઞાન' થયું કહેવાય; બાકી તો આત્માનું જબ ઈચ્છા કા નાશ તબ, મિટે અનાદિ ભૂલ. ભાન થયું એટલે કેવળજ્ઞાન.
માટે ઈચ્છામાત્રથી વિરામ પામી, સુખના ભંડાર એવા જ્યારે રત્નની ખરીદી કરવા ગયા ત્યારે અનેક પ્રકારના રત્ન સ્વરૂપમાં તન્મય થઈ જા. જોઈને અંદર ઘણા વિચાર પ્રવર્તતા હતા કે, કયું લેવું? પણ જ્યારે ધ્યાન આપણી જિંદગીમાં ડાયમેન્શન, આયામની એક શોધ નક્કી કરીને ખરીદી લીધું, પૈસા આપી દીધા પછી તેને પહેરવાનું છે, જ્યાં આપણે પ્રયોજન વગર ફક્ત હોવાથી જસ્ટ ટૂ બી - હોવા જ સુખ હોય છે. પછી વિકલ્પ રહેતાં નથી. તેમ આત્માના લક્ષણોનું માત્રથી આનંદિત થઈએ છીએ અને જ્યારે પણ આપણા જીવનમાં કે ગુણોનું ચિંતન કરે છે, ત્યાં સુધી વિકલ્પ છે પણ પછી જ્યારે એ ક્યાંયથી પણ સુખનું કોઈ કિરણ ઊતરે છે, તો તે જ ક્ષણ હોય વિકલ્પ છૂટી જાય છે ત્યારે તે નિર્વિકલ્પ થાય છે અને આનંદ છે, જ્યારે આપણે ખાલી કામ વગર સમુદ્ર તટ પર, કે કોઈ પર્વતની અનુભવાય છે.
ટોચ પર કે રાતના આકાશના તારાની નીચે કે પછી સવારના તરણા ઓથે ડુંગર રે, ડુંગર કોઈ દેખે નહિ. ઊગતા સૂર્યની સાથે, કે પછી આકાશમાં ઊડતા પક્ષીઓની પાછળ તેમ મિથ્યાભાવની ઓથે આતમરે, આતમ કોઈ દેખે નહિ. કે ખીલતા ફૂલોની પાસે, બિલકુલ બેકાર, એકદમ વ્યર્થ ક્ષણમાં
આત્માને ચૈતન્યને ઓળખવા માટે ઇન્દ્રિયો અને રાગથી પર હોઈએ છીએ, ત્યારે આપણા જીવનમાં સુખનાં થોડાંક ધ્વનિ થવાનું છે. આ જીવત્વ શક્તિ જેને સમજાઈ અને પ્રગટાવી, તેને ઊતરે છે. માટે એ જડીબુટ્ટીનું કાર્ય કરે છે. જે તેને હસ્તગત કરે છે, તે માનો દૃષ્ટિ સમ્યક હશે, તો વ્યવહાર સમ્યક બનશે અને વ્યવહાર અમર બની જાય છે. શ્રીમદ્ આનંદઘનજી એક પદમાં કહે છે કે, સમ્યક બનશે, તો ફરિયાદ ઓછી થશે અને પછી સ્વને સમજવાના અબ હમ અમર ભયે ન મરેંગે,
માર્ગ પર વ્યવધાન ટાળવા સરળ બનશે. આત્માને ભૂલીને થતાં યા કારણ મિથ્યાત્વ દિયો તજ,
કાર્યો સમ્યક નથી. આત્માને ભૂલીને થતાં કાર્યોનો માર્ગ સમ્યકત્વ ક્યોં કર દેહ ધરેંગે?
તરફ નથી લઇ જતો. અબ હમ અમર ભયે ન મરેંગે.
આત્માની રુચિ સમ્યક દર્શન માટે જરૂરી છે. બાહ્ય ઉપચારે રાગ અને પુણ્યને ભલાં માનીને સૂતાં માનવીને જગાડવાના કશું નહીં વળે, કારણ એ ક્રિયા તો યંત્રવત થઇ જશે, આત્મભાવ છે. મિથ્યાભાવને માથે ચડાવી રહેલા માટે કહે છે,
વિનાની શુભ પ્રવૃત્તિ પણ શું કામની?
જૂન - ૨૦૧૮)
પ્રવ્રુદ્ધ જીવન