________________
અભૂત બની રહી છે.
મળતો તિવારી પથ્થર • જગતીની ચારે બાજુ ખાલી જગ્યામાં ૧૬' x ૧૬”ના જોધપુરની જમણી બાજુથી : ૧૧૦૦ થી ૧૨૦૦ વર્ષ સલામત તીવરી પથ્થરના ચક્રોથી સુશોભન થશે. જગતીની બન્ને બાજુના મળતો બાલાસિનોર પથ્થર રહે. ૨૨-૨૨ ચક્રો વીજળીથી ગતિમાન કરવામાં આવશે, જે આ લાલ બંસીપાલ પથ્થર : ૧૨૦૦ થી ૧૫૦૦ વર્ષ ટકે. જિનાલયની અજાયબી હશે. અને જેનાથી જિનાલય દેવ-વિમાન ચોક્કસ ગુણવત્તાવાળું : ૧૮૦૦ થી ૨૦૦૦ વર્ષ ટકી શકે. જેવું લાગે છે.
આરસપહાણ - પ્રવેશદ્વાર ધર્મચક્ર તથા હરણના રેખાંકનથી સુશોભિત છે. તેમ છતાં ૯ મી સદીમાં લગભગ ૧૧૦૦ વર્ષ પહેલા બનેલ જૈન ધર્મ-પ્રસંગોની કારીગરીવાળા બર્મા-ટીકમાંથી બનાવાયેલ મહેસાણા તાલુકાના મોઢેરાનું સૂર્યમંદિર ધ્રાંગધ્રા પથ્થરમાંથી દરવાજા જોઈ અનેક આત્માઓ અધ્યાત્મિક અનુભૂતિ આરાધશે. બનાવેલ હોવા છતાં હજી પણ થોડું જીર્ણ થવા છતાં ઊભું છે.
• “દેવાલયોમાં વપરાતા પથ્થર વિષે થોડી જાણકારી... જોકે આમાં વાતાવરણ, હવામાન તથા કાળની થપાટો અગત્યનો પોરબંદર પથ્થર
: ૩૦૦ થી ૩૫૦ વર્ષ ટકે. ભાગ ભજવી શકે. મોઢેરાના સૂર્યમંદિર જેવા જૂજ વીરલ અપવાદો ધ્રાંગધ્રા પથ્થર
: ૩૫૦ થી ૪૫૦ વર્ષ વિદ્યામન આમાં મળી શકે. રહે.
- કલા કારીગરીની ઊંડી સૂઝ ધરાવતા અન્ય સમાજોના કેટલાક ગ્વાલિયરનો શિવપુરી પથ્થર : ૫૦૦ થી ૬૦૦ વર્ષ અસ્તિત્વમાં જૈન અગ્રગણ્ય આગેવાનો જેને જોઈને અત્યંત પ્રશંસાપૂર્વક વખાણ્યું
રહે,
જેસલમેરનો પથ્થર જે : ૭૦૦ થી ૮૦૦ વર્ષ ટકી શકે. કારીગરી માટે અભૂત છે.
ચંદુલાલ ગાંગજી ફ્રેમવાલા જોધપુરની ડાબી બાજુથી : ૧૦૦૦ થી ૧૧૦૦ વર્ષ રહે.
૯૮૭૦૦૦૦૪ ૨૨ જ્ઞાન-સંવાદ
ડૉ. રતનબેન ખીમજી છાડવા પ્ર.૧ આત્મા છે, તેની સાબિતી શું છે?
ચેતન બની શકતો નથી. જેમ કે પ્રકાશ આપવાનો સ્વભાવ ઘટના જ.૧ હું છું એ જ્ઞાન સૌ કોઈને સ્વાનુભવે સિદ્ધ છે. પરંતુ હું નથી. તો હજાર દીપકના સંબંધથી પણ ઘટ પ્રકાશ આપી શકતો નથી એવું જ્ઞાન કોઈને પણ થતું નથી. હું છું એ જ્ઞાનનો વિષય જ નથી. ચૈતન્ય એ સ્વપર પ્રકાશક છે. જ્યારે શરીર એ જડ છે, તેથી કોઈ છે, તે જ આત્મા છે. એટલે આત્મા સો કોઈને સ્વાનુભવ સ્વપર પ્રકાશક નથી. શરીર એ રૂપી આકારવાળું અને ઈન્દ્રિયોથી પ્રત્યક્ષ છે. વળી હું છું એની પ્રતીતિ ઈન્દ્રિયોની સહાય વિના જ જાણી શકાય એવું છે. જ્ઞાન વગેરે ગુણો અરૂપી આકાર વિનાના થાય છે. તેથી તે આંતરિક ક્રિયા છે, નહિ કે શારીરિક ક્રિયા. એની અને ઈન્દ્રિયો વડે ન જાણી શકાય તેવા છે. તેથી શરીર અને આત્મા પ્રતીતિ અંતરને થાય છે. આત્માના ગુણો અવગ્રહાદિ પણ સો વચ્ચે ગુણ ગુણી ભાવ પણ ઘટી શકતો નથી. ગુણનો આધાર ગુણી કોઈને પ્રત્યક્ષ છે. જ્યાં સ્મરણ થાય છે ત્યાં તેની પૂર્વે અવગ્રહ, ગુણોના જેવો જ અરૂપી આદિ હોવો જોઈએ. ઈહા, અપાય અને ધારણા હોય જ છે. રૂપ, રસાદિ ધર્મોથી જેમ સ્વ શરીર ગત ચૈતન્ય સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષથી સિદ્ધ થાય છે. પર ઘટ-પટ આદિનું પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન થાય છે. તેમ અવગ્રહાદિ ધર્મોથી શરીર ગત ચૈતન્ય ચેષ્ટાવત્વ હેતુથી સિદ્ધ થાય છે. કારણ કે પ્રત્યેક આત્મારૂપી ધર્માનું પણ પ્રત્યક્ષ જ્ઞાન થાય છે.
સચેતન પ્રાણીમાં હિતાહિત પ્રાપ્તિ પરિહારાનુકૂળ ચેષ્ટા નજરે દર્શન, સ્મરણ, પ્રત્યભિજ્ઞાજ્ઞાન અને આલોચના આદિ કરનાર પડે છે. અર્થાત્ હિતની પ્રાપ્તિ અને અહિતનો પરિહાર કરવા માટે ચૈતન્ય ધર્મયુક્ત અહં પ્રતીતિનો વિષય આત્મા, જડ દેહરૂપી જુદો પ્રાણી માત્ર પ્રવૃત્તિશીલ દેખાય છે. વળી માતાનું ચૈતન્ય પુત્રાદિ
ચૈતન્યનું ઉપાદાન હોય તો સંમૂર્ણિમ ધૂકાદિ જંતુઓને વિષે ચૈતન્ય હું જાડો છું - પાતળો છું એ તો ખ્યાલ થવાનું કારણ શરીર ન હોવું જોઈએ. કારણ કે તેઓને માતાદિક નથી. પરંતુ માતાદિક પરનું આત્માનું મમત્વ છે. આત્માના સઘળા કાર્ય શરીર દ્વારા થાય નહિ હોવા છતાં યુકાદિમાં ચૈતન્ય પ્રત્યક્ષ જણાય છે. તેથી માતાનું છે. પરિણામે આત્મા પોતાપણાનો આરોપ શરીરમાં કરી દે છે. ચૈતન્ય પુત્રાદિ ચૈતન્યનું ઉપાદાન નથી. અને શરીરના કેટલાંક ધર્મોને પોતાના ઘટાવી લે છે. વસ્તુતઃ એ ચૈતન્યનો પ્રતિષેધ કરનાર પ્રત્યક્ષ કે અનુમાન એક પણ પ્રમાણ સઘળા ખ્યાલો શરીરમાં થતાં નથી. પરંતુ આત્મામાં થાય છે. કારણ નથી. જ્યારે ચૈતન્યને સિદ્ધ કરનાર સ્વસંવેદન પ્રત્યક્ષ પ્રમાણ ઉપરાંત કે ચૈતન્ય એ શરીરનો ધર્મ નથી. પણ આત્માનો ધર્મ છે. જે પોતે સર્વજ્ઞ વચન સ્વરૂપ શ્રી જિનેશ્વર ભગવંતોનું આગમ વિદ્યમાન છે. ચૈતન્યવાળો ન હોય, તેનો ચૈતન્ય સાથે સંબંધ થાય તો પણ તે આગમ પ્રમાણ અનુસાર ઉપયોગ લક્ષણવાળો જીવ સંસારમાં (૫૦) પ્રબુદ્ધ જીવન
જૂન - ૨૦૧૮ )
છે.
