________________
તુલનાત્મક અભ્યાસ ઈત્યાદિ, વિષયો પર લેખો લખ્યા. આ કોલમમાં જૈન અને જૈનેતર વાચકોને રસ પડ્યો અને એક વિચારચાહક વર્ગ ઉત્પન્ન થયો.
વાચકોના અપ્રતિમ પ્રતિસાદના પરિણામે આગમના નેવુ જેટલા લેખોને ગ્રંથ સ્વરૂપે પ્રગટ કર્યા. એટલે કે ‘જ્ઞાન સાગરના મોતી’ સ્વરૂપે. આ લેખોની હારમાળામાં જૈન ધર્મનો ઉદ્ગમ-વિકાસ, પ્રથમ તીર્થંકર શ્રી ઋષભદેવ, તીર્થંકરોનાં પરિચયથી લઈને પ્રભુ મહાવીર, તેમના સિદ્ધાંતો, જૈન દર્શનના કર્મ ક્થા સંલેખના, મૌન, તપ, દાન, પુનર્જન્મ, જાતિ સ્મરણ જ્ઞાન, આચારનું મહત્ત્વ, પ્રાકૃત અને અર્ધમાગધી ભાષા, જૈન રાસા, જૈન કવિઓની કવિતામાં વસંત - ફાગ અને હોરી - પ્રભુ મહાવીરની સહધર્મિશી યશોદાથી લઈને સીતાનું પાત્રાલેખન અને સતી દ્રૌપદી, અન્ય ધર્મોની તુલાનામાં ‘જૈન ધર્મમાં નારીનું સ્થાન’ એવા અનેકાનેક લેખાને સમાવિષ્ટ કરવામાં આવ્યા છે.
આ ગ્રંથમાં કુલ પાંચ પ્રકરકો છે (૧) રાસાનું સ્વરૂપ અને વિકાસ (૨) રાસાનું વિવરણ (૩) રાસાની સમાલોચના (૪) રચાયેલા રાસાઓની સરખામણી (૫) મધ્યકાલીન સાહિત્યમાં ચંદ રાજા વિશેની અન્ય કૃતિઓ. અન્ય પ્રકાશિત ગ્રંથોની યાદી :પ્રથમ પુનિત પદાર્પશ
સદ્ભાવનાના સંતુ પરમધ્યેયને ધ્યાવો
રત્નવંશના ધર્માચાર્યો (હિંદીમાંથી અનુવાદ)
સંપ્રતિ રાજા
વીરાગની મસ્તી - શ્રી મણાથીજી મહારાજ સાહેબ ચિત કથાઓ (સંપાદન)
જૈન વિશ્વકોશમાં પૂર્વાચાર્યો - આચાર્યો અને અન્ય વિષયો પ૨ અધિકરણો લખ્યાં છે.
આ સિવાય પર્યુષા વ્યાખ્યાનમાળામાં પ્રવચનો આપતા હતા. ઈ.સ.૧૯૮૫માં મુંબઈ જૈન સંઘ આયોજિત સ્પોન્સોરશીપ પ્રોગ્રામમાં યુરોપના દેશોનો પ્રવાસ કર્યો હતો. ઈ.સ.૧૯૮૭માં એમ.ડી. કોલેજમાં ખાંતિલાલ લાલચંદ શાહ જૈન લીટ૨૨ી એન્ડ કે ફીલોસોફિકલ રિસર્ચ સેન્ટરની સ્થાપના કરી. તેઓ ઈ.સ.૧૯૭૭ થી ૨૦૦૦ સુધી મહારાષ્ટ્ર રાજ્ય દ્વારા સી.ઈ.એમ. અને સી.ઈ.ઓ. તરીકે નિમણુક થયા હતા. તેમને જૈન ગુજરાતી પત્રકાર સંઘનો ૨૦૦૨ પ્રથમ એવોર્ડ પ્રાપ્ત થયો હતો.
‘જૈન ધર્મની પ્રમુખ સાધ્વીજીઓ અને મહિલાઓ' આ પુસ્તકમાં જૈન ધર્મમાં નારીની ગરિમાનો અહેસાસ કરાવવામાં આવ્યો છે. જ્યાં નારીની પુજા થાય છે ત્યાં દેવતાઓનો વાસ થાય છે. જૈન ધર્મ શ્રમણ પરંપરાનો એક ભાગ છે. તેમાં સ્ત્રી અને પુરુષની સમાનતા પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે. આવશ્યક ચૂર્ણિમાં કહ્યું છે કે જે સ્ત્રી ધર્મ શ્રદ્ધાને કારણે કામાગ્નિથી પ્રતિભૂત થતી નથી. તે સ્ત્રી પૂજાય છે, પૂજનીય છે, વંદનીય છે, તે સરસ્વતી છે, શ્રુતદેવતા છે, પરમ પવિત્ર સિદ્ધિ, મુક્તિ, શિવગતિ છે.” આવા નારી રત્ન સમાન સાઘ્વીજીઓ, સતીઓ અને શ્રાવિકાઓનો પરિચય આ પુસ્તકમાં આપેલ છે.
ડૉ. કલાબેનની આ બધી સિધ્ધિઓ તો હતી પરંતુ સવિશેષ એક હતી, મુંબઈની યુનિવર્સિટીના પીએચ.ડી.ની પદવી માટે
ડૉ. કલાબેન પીએચ.ડી. થયાના ૨૭ વર્ષ બાદ એમનો સંશોધનકર્તા વિદ્યાર્થીઓના ગાઈડ તરીકેની તેમના માર્ગદર્શન મહાનિબંધ ગ્રંથ સ્વરૂપે પ્રગટ થયો.
-
‘કવિ વિદ્યારુચિષ્કૃત – ચંદ્ર રાજાનો રાસ', એક અધ્યયન. આપણામાંથી ઘણા આ ગ્રંથના વિમોચનના સાક્ષી રહ્યા છીએ, કારણ ભગવાન મહાવીરના જન્મકલ્યાણકના શુભ દિવસે જૈન ધર્મના આંતરરાષ્ટ્રીય ચિંતક ડૉ. કુમારપાળ દેસાઈની પ્રભાવકવાણીમાં ગુરૂ ગૌતમના જીવન અને ચિંતન વિષેના પ્રવચનોની અસ્ખલિત ધારા વહી રહી હતી અને તેમના હસ્તે વિમોચન થયું હતું, પ્રકાશન શ્રી મુંબઈ યુવક સંઘ દ્વારા થયું હતું, આ ગ્રંથની પ્રકાશકીય નોંધમાં ડૉ. ધનવંતભાઈ લખે છે કે મહાનિબંધની વિશિષ્ટતા અને સંશોધન રસાસ્વાદની રીતિમાં તો છે જ પરંતુ બીજા એક વિશિષ્ટતા એની ભાષાશૈલીમાં છે. ભારેખમ ભાષાને સંશોધનકારે ગૌરવપૂર્વક દૂર રાખી છે. સરળભાષામાં કૃતિનો અને કૃતિના હાર્દમાં રસાસ્વાદ કરાવ્યો છે. જે વાચકના ચિત્તમાં ગળ્યા શીરાની જેમ જલ્દી ઉતરી જઈ ચિત્તના ચેતનતંત્રને રસમાં તરબોળ કરી દે છે.’
૫૬
હેઠળ ૨૯ વિદ્યાર્થીઓ આ પદવી પ્રાપ્ત કરી ચુક્યા છે. તેમાંથી ત્રણ સાધ્વીશ્રીઓ છે -
(૧) સ્થાનકવાસી સંપ્રદાયના શ્રી જસુબાઈ મહાસતીજી જેમણે શ્રી આનંદઘનજી વિષય સાથે ડૉક્ટરેટની પદવી પ્રાપ્ત કરી છે.
(૨) શ્વેતાંબર સંપ્રદાયના સાધ્વીજી શ્રી વૃત્તિયશાશ્રીજી જેમણે
જૈન કથા સાહિત્ય' - એક અધ્યયન.
(૩) શ્વેતાંબર સંપ્રદાયના સાધ્વીજી શ્રી ચૈત્યયશાશ્રીજી મ.સા.
જેમણે માહામહોપાધ્યાયી યોવિજયજી રચિત સતિના ૬૭ બોલની સજ્ઝાય' - એક અધ્યયન (૪) શ્રી સાગરચંદ્ર સાગર સુરીશ્રીજીના શિષ્યરત્ન શ્રી વૈરાગ્યરત્ન શ્રીજી મ.સા. ઃ- પુજ્ય આગર્ભાધારક પૂજ્ય સાગરજી મ.સા.નું સંસ્કૃત અને પ્રાકૃત સાહિત્ય - સાહિત્ય દર્શન.
બાકીના છવીસમાંથી બે ભાઈઓ અને ચોવીસ બહેનોના તેઓ
પ્રબુદ્ધ જીવન
જૂન - ૨૦૧૮
