________________
પ્રવાહિત રહી છે. સંપૂર્ણ સ્તોત્રમાં ક્યાંય પણ વાણી વિલાસની સમાજની વ્યવસ્થા કરી. એક નવું જ માર્ગદર્શન આપ્યું. સમય જતાં વિકૃતિ અથવા વાચાળતા નથી. ભાષાની લક્ષણા, અને વ્યંજના તેમણે સંસારનો ત્યાગ કરી ધર્મતીર્થની સ્થાપના કરી, ભરતક્ષેત્રમાં શક્તિનો સુંદર પ્રયોગ થયો છે. ભાષાની ચિત્રાત્મકકતાને કારણે ધર્મયુગનો પ્રારંભ થયો. સર્વજ્ઞતા પ્રાપ્ત કરી ભવ્ય જીવો માટે બધા શબ્દ મૂર્તિરૂપ ધારણ કરી સજીવ બને છે. જેના કારણે સ્તોત્રનું મોક્ષમાર્ગ ખુલ્લો કરી અનેક જીવાત્માઓને ભવસાગરથી તાર્યા. પઠન જીવંત લાગે છે. આમ આ ભક્તામર સ્તોત્ર ભાષા, ભાવ ધર્મયુગના પ્રણેતા એવા શ્રી આદિનાથ જિનેન્દ્રના ચરણોમાં વંદનરસ બધી જ દ્રષ્ટિથી ઉત્કૃષ્ટ કાવ્ય છે. સ્તોત્રના પ્રત્યેક પદમાં નમસ્કાર કરી શ્રી માનતુંગસૂરિ સ્તોત્રનો પ્રારંભ કરે છે. સંસારની નશ્વરતા, પ્રભુ ચરણોમાં સમર્પણતાથી આંતરિક અને આ પ્રથમ શ્લોકમાં પ્રભુને વંદન છે, જ્યારે બીજા શ્લોકમાં બાહ્ય વિઘ્નો દૂર થાય છે એવી અતૂટ શ્રદ્ધા ઉપજાવનારા ભાવો આચાર્યશ્રીનો સંકલ્પ બતાવ્યો છે. તેઓ ભાવવિભોર બનીને કહે ગૂંચ્યા છે. લક્ષણ, ગુણ, ભાવ, અલંકારોથી અલંકૃત ભક્તામર છે હે પ્રભુ! ભક્તિ ભરેલા હૃદયથી, ચિત્તની પ્રસન્નતાથી ઈન્દ્રિયાદિ સ્તોત્ર કલિયુગનું કલ્પવૃક્ષ છે. જેનું પઠન કરતાં હૃદયમાં અનેરો દેવો જ્યાં આપના ચરણોમાં નમે છે ત્યારે આપના નખની ક્રાંતિથી ભાવોલ્લાસ જાગે છે.
દેવતાઓના મુગટના મણિ ઝળઝળી ઊઠે છે. પ્રભુના ચરણોની શાસ્ત્રોમાં કહ્યું છે કે, તીર્થંકરના ગુણગ્રામ કરતાં જઘન્યરસ મહત્તા દર્શાવતા તેઓ કહે છે કે, આપના અંગૂઠામાંથી નીકળતા આવે તો કર્મની જોડો ખપે અને ઉત્કૃષ્ટરસ આવે તો જીવ તીર્થકર કિરણો એટલા તેજસ્વી છે કે પેલા મણિ ઝાંખા પડી જાય છે. કારણ નામકર્મ ઉપાર્જન કરે છે. માટે રોજ સવારે નિત્ય પઠન કરી જીવનને કે મણિઓની અંદર ઈન્દ્રના મોહનો અંધકાર છુપાયેલો છે જ્યારે ધન્ય બનાવી આત્માનું કલ્યાણ કરીએ... એ જ શુભ ભાવના... પ્રભુનું તો આંતરિક અને બાહ્ય સ્વરૂપનું તેજ વીતરાગતાથી પૂર્ણ ભક્તામર સ્તોત્ર (રાગ : વસંતતિલકા વૃતમ્)
પ્રકાશિત છે. જ્યારે ઈન્દ્રના મુગટના મણિથી પ્રભુના એક નખની
પ્રભા અનેકગણી વધી જાય છે. ૧ સર્વવિઘ્ન વિનાશક : શ્રી આદિનાથ પ્રભુનું આલંબન
ચરણમાં જ વંદન-નમસ્કાર થાય છે. કારણ કે ચરણ સ્પર્શ એ ભક્તામર - પ્રણત મૌલિ - મણિ - પ્રભાણા
વિનમ્રતાનું લક્ષણ છે. માથા સાથે માથા અથડાય તો અહંકાર મુદ્યોતકે દલિત પાપ તમો વિતાનમ્'
આવે, જ્યારે ચરણમાં શીશ ઝુકતા નમ્રતા ગુણ પ્રગટે છે. દેવોના સમ્યક્ પ્રણમ્ય જિનપાદ યુગે યુગાદા
સ્વામી એવા ઈન્દ્રો પણ પ્રભુના ચરણોમાં ભક્તિને નમે છે, તેમની વાલંબનું ભવજલે પતતાં જનાનામ્ II૧TI
સર્વજ્ઞતાનું બહુમાન કરે છે. તેથી સમજાય છે કે વીતરાગતાથી ભાવાર્થ :- હે આદિ ધર્મ પ્રણેતા! ભક્તિવંત દેવતાઓના મળતું પદ સૌથી શ્રેષ્ઠ છે. કારણ કે ભૌતિક શક્તિથી દેવીશક્તિ નમેલા મગટોના મણિઓની પ્રભાને ઉદ્યોત કરનારા, પાપરૂપી અધિક ગણાય છે. અને દેવી શક્તિથી પણ વિશેષ આધ્યાત્મિક શક્તિ અંધકારના સમૂહનો નાશ કરનારા તથા યુગના પ્રારંભમાં જ છે. માટે જ સર્વજ્ઞપદ આગળ જગતના બધા પદ સામાન્ય છે. અહીં સંસારરૂપી સાગરના અથાગ પાણીમાં ડૂબી રહેલા જીવોના આચાર્યશ્રીએ પ્રભુનો પૂજાતિશયનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. આધારભૂત શ્રી આદિનાથ જિનેશ્વરના ચરણયુગલને સમ્યક્ પ્રકારે
ત્યારપછી આચાર્યશ્રીએ પ્રભુના આત્મગુણોનો મહિમા નમસ્કાર કરીને..
બતાવ્યો છે કે પ્રભુમાં બાર ગુણો તો મુખ્યપણે હોય. અકષાયીપણું, વિવેચન :- શ્રી માનતંગસૂરિએ ભક્તામર સ્તોત્રનો પ્રથમ અતીન્દ્રિયપણું, સાયકપણું, યથાખ્યાત ચારિત્ર, પાંચ દાનાદિ લબ્ધિ શ્લોક મંગલાચરણરૂપે દર્શાવ્યો છે. જે નિર્વિઘ્નપણે સ્તુતિની અને અનંતજ્ઞાન, અનંતદર્શન, અનંતવીર્ય, વગેરે અનંતગુણો સમાપ્તિ માટે હોય છે. નમસ્કાર એ વિનયગુણની પ્રતિપત્તિ છે. સૌને આકર્ષિત કરે છે. અન્ય દર્શનીઓ પણ શંકાનું સમાધાન ગુણવાનને કરવામાં આવેલ નમસ્કાર, પોતાને પણ ગુણવાન કરીને પ્રભુના માર્ગે આવે છે. માટે હે નાથ! આપના ચરણની બનાવે છે, અહંકારનો નાશ કરી નમ્રતા-લઘુતા પ્રગટાવે છે. તેમજ ભક્તિથી ભક્તોના જીવનમાં વ્યાપેલ પાપરૂપી અંધકાર દૂર થાય આરાધનાનું પ્રવેશદ્વારા પણ વિનય અને સરળતા છે.
છે. સાગરમાં ડૂબતાં જીવોને જેમ પાટીયું કે નાવ મળી જાય તો તે આ ભરતક્ષેત્રમાં વર્તમાન ચોવીસીમાં પ્રથમ તીર્થકર કિનારે પહોંચી જાય છે. તેમ આ સંસાર સાગરમાં ડૂબતા જીવોને 28ષભદેવ થયા. તે યુગમાં કલ્પવૃક્ષ દ્વારા જીવનની જરૂરિયાતો પરમાત્માના ચરણકમલ આધારભૂત છે, ભવસાગર તરવા માટે પૂર્ણ કરવામાં આવતી હતી. સમય જતાં કલ્પવૃક્ષના ફળ ઓછા આલંબનરૂપે છે. થવા લાગ્યા. લોકોને મુશ્કેલી પડવા લાગી તે સમયે ભગવાન ત્રાદ્ધિ : ૐ હ્રીં અહં નમો અરિહંતાણં નમો જિણાણે, હોં હીં 28ષભદેવે નવનિર્માણ કર્યું. લોકોને જીવન જીવવાની કળા હૂ હો હ્ર: અસિઆઉસા અપ્રતિચક્રફ વિચક્રાય ઝ ઝ સ્વાહા શીખવાડી. અસિ-મસિ અને કૃષિ વિદ્યાનું જ્ઞાન આપ્યું. રાજ્ય અને મંત્ર : ૐ હ્રીં હ્રીં હ્રીં શ્રીં ક્લીં હૂં ક્ર ૩૪ હ્રીં નમઃ
( જૂન - ૨૦૧૮
પ્રબુદ્ધ જીવન
