________________
પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર ભીવતા વિશેષાંક પૃષ્ઠ ૨૦
% પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક
ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ વાર ભાવના વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવત :
## પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવના વિરોષક HR પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક
; ભાવનાનું સુંદર વિશ્લેષણ કરવામાં આવ્યું છે. બીજા સર્વે પણ કહે છે. આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિએ ધ્યાનશતકમાં તેમજ જિનસેન ; ૨ પ્રાણીઓનું હિત કરવાની બુદ્ધિ તે મૈત્રીભાવના. ગુણોનો પક્ષપાત આચાર્યએ આદિ પુરાણમાં આ ભાવનાઓનું વિસ્તૃત વર્ણન કર્યું કે તે પ્રમોદ ભાવના. ભવરૂપ વ્યાધિથી પીડાતા પ્રાણીઓનું ભાવ- છે. પહેલી જ્ઞાન ભાવનાથી ધર્મ તથા નિયમમાં દૃઢતા આવે છે. કે છ ઔષધિથી સારું કરવાની ઈચ્છા તે કૃપા ભાવના. ન ટળી શકે બીજી દર્શન ભાવનાથી મોહનો અભાવ થાય છે. ત્રીજી ચારિત્ર છે
તેવા દોષવાળા પ્રાણી ઉપર ઉદાસીન ભાવ રાખવો તે મધ્યસ્થ ભાવના ભાવવાથી પૂર્વે કરેલા કર્મોની નિર્જરા થાય છે અને ચોથી હું ૬ ભાવના. આ ચાર ભાવનાનું ચિંતન કરનાર સાધક મહાયોગી વૈરાગ્યભાવનાના અભ્યાસથી સ્ત્રી વગેરેના સંગનો, પુદ્ગલિક ! જ છે. મહાયોગી એટલે જેને કોઈ પણ મિત્ર નથી અને કોઈ પણ વસ્તુઓની ઈચ્છાઓ અને સર્વ પ્રકારના ભયનો ઉચ્છેદ થાય છે. - શત્રુ નથી. જેને કોઈ પોતાનો નથી અને કોઈ પારકો નથી. જેનું આ ચાર ભાવનાઓના અભ્યાસથી ધ્યાનની પૂર્વભૂમિકા તૈયાર - છે મન કષાયરહિત હોય, ઈન્દ્રિયના વિષયોથી દૂર હોય તેવો પુરુષ થાય છે જેનાથી સાધક ધ્યાનની યોગ્યતા પ્રાપ્ત કરી શકે છે. હું હું મહાયોગી કહેવાય અને તે જ પરમગતિને પામી શકે છે. (૮) શાંત સુધારસ (૫) યોગદૃષ્ટિ સમુચ્ચય
ઉપાધ્યાય શ્રી વિનય વિજયજી મ.સા. દ્વારા રચિત આ ગ્રંથમાં હું આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ રચિત આ ગ્રંથમાં વૈરાગ્યભાવનાનું આત્મા સાથે અનુસંધાન કરાવનાર બાર ભાવના અને ચાર ? દુ વિસ્તારથી વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. સંસાર પ્રત્યે ઉદ્વેગ, અત્યંત પરાભાવનાઓનું સુંદર અને વિસ્તૃત વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ૬
કંટાળો આવવો તેને વૈરાગ્ય ભાવના કહે છે. વૈરાગ્ય ભાવનાનું ગ્રંથ સંસ્કૃત ભાષામાં હોવા છતાં દેશી રાગોમાં ગાઈ શકાય ? છે રહસ્ય સમજાવતાં કહ્યું છે કે, અંતરંગ વૈરાગ્ય ઉપજે એ ઉત્તમ તેવો જૈન સાહિત્યનો આ એક અદ્વિતીય ગ્રંથ છે. આ ગ્રંથની ? ૐ યોગબીજ છે. કેમ કે જ્યાં સુધી વૈરાગ્ય રૂપી રેચક દ્રવ્યથી પ્રસ્તાવનામાં જ કહ્યું છે કે, માત્ર સાંભળવાથી જ અન્તઃકરણને હૈ
ચિત્તવૃત્તિનો મલિન વાસનારૂપ મળ દૂર થાય નહિ ત્યાં સુધી પાવન કરવાવાળી આ ભાવનાઓ તમારી મોહથી ઢંકાયેલી શા જીવને સિદ્ધાંત બોધરૂપ- રસાયણરૂપ પૌષ્ટિક ઔષધ ગુણ કરે સમતારૂપી લતાને ફરીથી નવપલ્લવિત કરશે. જેથી મોહનો પડદો પણ જે નહિ. અથવા ચિત્ત ચંચળતારૂપ વિકાર ઉપજાવે. જ્યાં સુધી વૈરાગ્ય દૂર થશે એવું સુમધુર ભાવનાનું અમૃત આ ગ્રંથમાં પીરસ્યું છે. e જળના સિંચનથી ચિત્તભૂમિ પૂરેપૂરી ભીંજાઈ ન જાય, ત્યાં સુધી (૯) ભાવનાશતક શું તત્ત્વજ્ઞાનરૂપ સિદ્ધાંત બોધનું બીજ તેમાં વાવી ન શકાય. અને ભારતભૂષણ શતાવધાની પંડિતરત્ન પૂજ્ય શ્રી રત્નચંદ્રજી શું કે જો વાવવામાં આવે તો વ્યર્થ જાય છે. માટે જ વૈરાગ્યભાવના મહારાજ દ્વારા રચિત આ ગ્રંથમાં સરળ અને સુબોધ સંસ્કૃત ? હુ ભાવવાથી જીવ ભવથી ખેદ પામે છે. જેના કારણે તે જન્મમરણની ભાષામાં જુદા જુદા છંદોમાં એકસો શ્લોકની રચના કરી એમાં ડુ હું પરંપરાથી છૂટવાની તીવ્ર ઈચ્છા કરે છે. મોક્ષની અભિલાષા કરે આઠ-આઠ શ્લોકોથી અનિત્ય આદિ બાર ભાવનાઓનું દૃષ્ટાંત છે છે. તે સાચો મુમુક્ષુ બને છે.
સહિત ગુજરાતી ભાષામાં વિસ્તૃત વિવેચન કરવામાં આવ્યું છે. કે છે (૬) યોગબિન્દુ
આ ગ્રંથમાં આલેખાયેલી ભાવનાઓ દ્વારા વ્યક્તિ જીવન આચાર્ય હરિભદ્રસૂરિ રચિત આ ગ્રંથમાં ચાર પરાભાવનાઓનું પરિવર્તન સાધી શકે છે. તેમજ આત્મકલ્યાણના માર્ગે આગળ હું શું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. જગતના સર્વ જીવો સાથે અત્યંત ઉચિત વધેલા સાધક માટે આ ગ્રંથ માર્ગદર્શનરૂપ છે. કારણ કે તેમાં શું ૪ વર્તન કરવાની પરિણતી પ્રગટ કરે તેવું જે ચિંતન તે મૈત્રી આદિ આત્માના ઊર્તીકરણ માટેની ચિંતન-મનન વિચારધારાનું ! ? ચાર ભાવો સ્વરૂપ છે અને તે ચિંતવન દ્વારા આત્મા અત્યંત ઉચિત દિગ્દર્શન કરવામાં આવ્યું છે. જેના પાયામાં ધૂળની અનિત્યતા ? ૐ પ્રવૃત્તિ કરવાની પરિણતિ પ્રગટ કરે છે. આ ચાર ભાવનાઓ અને આત્માની નિત્યતા રહેલી છે. આ ગ્રંથ અત્યંત લોકચાહના હૈ આત્માના શુદ્ધ ભાવો તરફ લઈ જવા અનુકૂળ વ્યાપારરૂપ પણ પામ્યો છે. અત્યાર સુધી તેની આઠેક આવૃત્તિઓ પ્રકાશિત હોવાથી અધ્યાત્મ છે. આમ આ ચાર ભાવનાઓના નિરંતર થઈ છે. (પ્રતિદિવસ) અભ્યાસથી જીવ મનઃ સમાધિ સુધી પહોંચી શકે (૧૦) આત્મ ઉત્થાનનો પાયો છે.
આ ગ્રંથના રચયિતા પંન્યાસ પ્રવર શ્રી ભદ્રંકરવિજયજી રૅ (૭) અધ્યાત્મસાર
ગણિવર્ય છે. પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં અનિત્યાદિ બાર તેમ જ મૈત્રી આદિ ? 8 યશોવિજયજી મ.સા. દ્વારા રચિત પ્રસ્તુત ગ્રંથમાં જ્ઞાન, મુખ્ય ચાર ભાવનાનું સ્વરૂપ બતાવ્યું છે. ભાવનાની મહત્તા શું ૪ દર્શન, ચારિત્ર અને વૈરાગ્ય નામની ચાર ભાવનાઓનું વિસ્તૃત દર્શાવતાં કહ્યું છે કે, જ્ઞાનથી આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને જાણી શકાય જુ હું વર્ણન આપેલું છે. આ ચાર ભાવનાઓને જ્ઞાન ચતુષ્ક ભાવનાઓ છે. જ્યારે ભાવનાથી આત્માના શુદ્ધ સ્વરૂપને પામી શકાય છે. જ્ઞાનનો
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિરોષક જ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક 8 પ્રબુદ્ધ જીવત: બીર ભાવતા વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવના વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવન બાર ભાવની વિશેષાંક B પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર
પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવના વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા વિશેષાંક ૪ પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક જ પ્રબુદ્ધ જીવન:
