________________
પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર ભીવતા વિશેષાંક ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ ૬ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંકે ધ્ર પૃષ્ઠ ૩૭ વાર ભાવના વિશેષાંક # પ્રબુદ્ધ જીવત :
જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક #પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવન : બીર
પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક ક્ષણ પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક BE પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિશેષાંક
૬ અભાવ લાગે છે. એને પજવતી રહે છે. એમ પણ કહેવાય કે એક આ લોભ યયાતિની ભોગેચ્છા જેવો છે. આખી જુવાની !
પાત્ર એવું છે કે જે કદી ભરાતું નથી અને તે છે માણસની ખોપરી. ભોગવિલાસમાં વ્યતિત થયા પછી વૃદ્ધત્વ આવ્યું અને તોય એને - ભગવાન મહાવીરનો અંતિમ ઉપદેશ સંગ્રહાયેલો છે એવા એમ લાગ્યું કે હજી તો ઘણાં ભોગવિલાસ બાકી છે એટલે એણે છે “શ્રી ઉત્તરાધ્યયન સૂત્ર' (૯,૪૮)માં મળતું આ જિનવચન જોઈએ. વૃદ્ધત્વ આપીને પુત્રો પાસે યૌવનની માગણી કરી. આ માગણીમાં પણ હું ‘લોભી માણસને કદાચ કેલાસ પર્વત જેવા સોના અને ચાંદીના માનવીની વાસનામથી લોભવૃત્તિ જોવા મળે છે. શું અસંખ્ય પર્વત મળી જાય તો પણ તેને સંતોષ થતો નથી, કારણ આ અંગે સ્વાભાવિક રીતે જ મમ્મણ શેઠની આ કથાનું સ્મરણ છે કે ઈચ્છા આકાશ જેટલી અનંત છે.”
જાગે છે. આપણે જાણીએ છીએ કે માણસનો અંત છે, એનું મૃત્યુ છે, “મોટો ભયંકર દાવાનળ સળગ્યો હોય તેવો હદ વગરનો લોભ ? ઈં પણ એની ઈચ્છાનો અંત નથી અને આ લોભના અંત માટે એક બાજુએ સંતાપ કરી રહ્યો છે અને એના ઉપર વધતા જતા કું જિનઆગમ શું કહે છે? એણે અતિ સંક્ષેપમાં એટલું જ કહ્યું, લાલરૂપ ગમે તેટલું પાણી પડે, તો પણ તેનાથી કોઈ પણ રીતે કું BE “તોષ સંતોસમો નિ' અર્થાત્ “લોભને સંતોષથી જીતવો જોઈએ.” ઠારી શકાય-બુઝાવી શકાય તેમ નથી.’ હું લોભનું કેવું સુંદર વર્ણન અહીં જોવા મળે છે!
બીજી બાજુએ ઇંદ્રિયોની તૃષ્ણા નિષ્ફળ ઝાંઝવાના પાણીની કોઈને એવો લોભ જાગે કે મારું મકાન પાંચ માળવું હોવું પેઠે સતત હેરાન કર્યા જ કરે છે. આવા અનેક પ્રકારના ત્રાસથી હૈ જોઈએ અને જ્યાં સુધી મકાન પાંચ માળનું ન થાય, ત્યાં સુધી એ ભયંકર બનેલા સંસારરૂપ વનમાં આકુળવ્યાકુળ થયા વગર કઈ કે કે દુ :ખી હોય છે, પાંચ માળનું મકાન પૂરું થાય તે પહેલાં દસ રીતે રહેવું? [ માળના મકાનની ઇચ્છા જાગે એટલે એ પહેલાં કરતાં પણ વધારે આમાં એમણે સંસારની બે રીતે કલ્પના કરી છે. એક તો ફૂ $ દુ:ખી થાય છે.
સંસારવનને લોભનો દાવાનળ ભડકે બાળી રહ્યો છે અને એમણે થી પહેલાં વ્યક્તિ પોતાની જરૂરિયાતનો વિચાર કરે છે. પોતાની બીજી કલ્પના કરી કે ઈંદ્રિયોની તુણા-વિષયલાલસા પર $ સુવિધાનો વિચાર કરે છે. જીવન સારી રીતે જીવી શકાય તે માટે મૃગતૃષ્ણાની જેમ નિષ્ફળ હોવા છતાં જીવોને પીડે છે. આ પૂર્વે ? હું સોફાસેટ, ફ્રિજ કે એરકન્ડીશન્ડ જેવા ભૌતિક સાધનોનો વિચાર લોભના દાવાનળ વિશે સવિસ્તર વિવરણ કર્યા પછી હવે ઉપાધ્યાય છું કરે છે અને ધીરે ધીરે એને વધુ ને વધુ જોઈએ છે. ક્યારેક એ શ્રી વિનયવિજયજી મહારાજે દર્શાવેલી વિષયવાસનાની મૃગતૃષ્ણા હું હું પોતાના અહંકારને પોષવા માટે વધુ મેળવવા માગે છે. બીજા વિશે વિચાર કરીએ. ; પાસે “આવું નથી અને મારી પાસે આવું છે, એવો ગર્વ ધારણ જેમ લોભને દાવાનળ તરીકે ઉપાધ્યાયજીએ દર્શાવ્યો, એ જ ; છું કરતો હોય છે અને ક્યારેક એ વધુ ને વધુ ચીજવસ્તુઓ ભેગી રીતે તૃષ્ણાને મૃગતૃષ્ણા તરીકે દર્શાવી. જરા કલ્પના કરો કે ચરતું છું કૅ કરીને પોતાની જરૂરિયાતોને, “નેસેસીટી’ને ‘લક્ઝરી'માં ફેરવી હરણ તીવ્ર ગતિએ દૂર દૂર દેખાતા પાણી તરફ દોડતું હોય, આ - દેતો હોય છે.
કોઈ જેવી તેવી દોડ નથી, પણ હરણની હરણફાળ છે. એ તીવ્ર છે આવે સમયે લોભવિજયની ગુરુચાવી છે સંતોષ. જીવનના ગતિએ દોડી દોડીને જ્યારે દેખાતા પાણી પાસે પહોંચે છે, ત્યારે હું સંતોષભાવનું કેવું સુંદર ઉદાહરણ લાલબહાદુર શાસ્ત્રી કે અબ્દુલ એને પાણીને બદલે રેતી મળે છે. વળી સામે ફરી પાણી દેખાય ૬ ૪ કલામના જીવનમાં જોવા મળે છે. વ્યક્તિમાં વર્તમાનમાં જે પ્રાપ્ત છે. એ ફરી દોડે અને ફરી મૃગજળના અનુભવે એ નિરાશ થાય. ૪
છે એનાથી જે સંતોષ જાગે, તો એ આનંદિત રહી શકે છે. પણ આમ મૃગની દોડ એ માનવીની ભવોભવની દોડ છે. એક પછી મેં માણસનો સ્વભાવ એવો છે કે એ પોતાનાથી વધુ અભાવમાં એક ભવોની દોડમાં એને એવી ભ્રમણા જાગે છે કે ત્યાં જળ છે! મેં
જીવતા લોકોને જોતો નથી, બ્લકે પોતાનાથી વધુ સંપન્ન લોકોને એ જળ માટે દોડે છે અને રેતી મળે છે. એમાં પ્રથમ વાત એ છે કે BE જુએ છે અને તેથી એનો લોભ સતત પ્રદીપ્ત થતો રહે છે. એ વધુ અહીં સંસારી જીવને ભ્રમણાથી આવું દેખાય છે. રે ને વધુ ચીજવસ્તુઓ મેળવવા પાછળ દોડે છે અને એને પરિણામે આપણા સંસારના સંબંધોમાં પણ કેટલી ભ્રમણા હોય છે ? હું એ વર્તમાનના આનંદને બદલે ભવિષ્યની ફિકરમાં ડૂબેલો રહે અને જીવ આવી ભ્રમણાઓ સાથે ભવભ્રમણ કરતો રહે છે. આથી છું છે. અત્યંત ધનવાનના ચહેરાને જોજો, તો એના ચહેરા પર જ આગમસૂત્રમાં કહ્યું છે, હું પામ્યાનો આનંદ નથી પણ જે પામવું છે એનો તલસાટ છે. ‘સી ના ર સા ગોળ ન તં જ્ઞાનં ન તૂ તૂ I ૬ મેળવ્યાનો સંતોષ નથી, પણ જે મેળવવું છે એને માટેનો તીવ્ર न जाया न मुआ जत्स्थ सव्वे जीवा अणंतसो।।' શું અસંતોષ છે.
એવી કોઈ જાતિ, યોની, સ્થાન કોઈ બાકી નથી રહ્યું કે જ્યાં ?
2 પ્રબદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિરોષક જ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક કદ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક કાર પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક કામ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર
પ્રબુદ્ધ જીવત: બાર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવતા વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભાવતા વિશેષાંક પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર ભાવતા વિશેષાંક BE પ્રબુદ્ધ જીવત :
