________________
પ્રબુદ્ધ જીવની : બાર ભીવતા વિશેષાંક ઓગસ્ટ ૨૦૧૬ % પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક # પૃષ્ઠ ૫૫ પર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવત :
વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવતા : બાર ભાવતા વિશેષાંક BN પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ જીવત : બીર
જીવત : બીર ભાવના પ્રબુદ્ધ જીવ : બાર ભાવતા વિરોષક & પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિશેષાંક ## પ્રબુદ્ધ
૨. અજ્ઞાનપૂર્વક અકામ નિર્જરા–જેને દેવ, ગુરુ, ધર્મનું જ્ઞાન નિર્જરાભાવનાનો અભ્યાસ તપનું સ્વરૂપ સમજાવે અને પ્રાપ્ત થયું નથી, મોક્ષનું સ્વરૂપ, આત્માનું સ્વરૂપ નથી સમજાયું ઈચ્છાના નિરોધની ભાવના કરાવે. તપ અને ઈચ્છાનિરોધ સકામ કે તે વ્યક્તિ પરલોકમાં સ્વર્ગની કામનાથી, આ લોકમાં ચક્રવર્તી નિર્જરાના કારણરૂપ છે. છે આદિ પદની કામનાથી તથા આ લોકમાં પૂજા-પ્રતિષ્ઠાની તપાયતિ નષ્ટપ્રકાર – તિ ત૫:I હું કામનાથી જે તપનું આચરણ કરે છે તે અજ્ઞાન તપ છે. અજ્ઞાન જે આઠ પ્રકારના કર્મને તપાવી ભસ્મસાત્ કરી દે છે તેને તપ છું તપનું અધિકમાં અધિક ફળ સ્વર્ગમાં નાની જાતના કહે છે. તે બાહ્ય રૂપે શારીરિક ક્ષતાનું કારણ છે, આંતરિક રૂપે જુ અલ્પઋદ્ધિવાળા દેવ બને. અકામ નિર્જરા અલ્પ ફળ દેવાવાળી કામ, ક્રોધાદિ તેમ જ કર્મોને કુશ કરી, કર્મોનું ઉમૂલન કરી
છે. નરસી ભગતે તો આ અજ્ઞાન તપને સર્વથા અશુદ્ધ જ કહ્યું છે – આત્માને શુદ્ધ બનાવે છે. મેં જ્યાં લગે આત્મતત્ત્વ ચિન્હો નહીં ત્યાં લગે સાધના સર્વ “ચ્છાનિરોધ: તા: 1 અને ઉત્તરાધ્યયન સૂત્રમાં કહ્યું છે કે
પર્થમવાળા રૃચ્છાનિરોઢું નાયફ્રા પ્રત્યાખ્યાન - ત્યાગથી શા સકામ નિર્જરા–જે ક્રિયાની સાથે આત્મજ્ઞાન હોય છે, આત્મા ઇચ્છાઓનો નિરોધ થાય છે. ઇચ્છાનિરોધને તપ માનવાનું કારણ પણ
અને મોક્ષનો વિવેક હોય છે તે અલ્પ નિર્જરા પણ મહાન ફળ એ છે કે ઇચ્છાઓને સંબંધ ફક્ત બાહ્ય પદાર્થોની પ્રાપ્તિ સુધી રે દેવાવાળી હોય છે. સકામ નિર્જરા જ્ઞાનીને જ હોય છે, અજ્ઞાનીને સીમિત નથી, પરંતુ ઈચ્છાઓ પ્રાપ્ત અને અપ્રાપ્ત બધા પ્રકારના શું નથી હોતી. જે કર્મ સત્તામાં હોય તેને વીતરાગી તપના પ્રભાવે પદાર્થો માટે હોય છે. અને તે આકાશ સમાન અનંત છે. ફક્ત છું પુરુષાર્થપૂર્વક ઉદીરણા કરીને સમભાવપૂર્વક તેનો ભોગવટો કામના વિશેષને કારણે દેહદમન માટે ભૂખ-તરસ સહન કરવામાં હું કરવો કે જેના કારણે કોઈ નવીન કર્મબંધન ન થાય. વાસ્તવમાં આવે તો તે તપ નથી. બાહ્ય અને આત્યંતર બન્ને પ્રકારની જુ સકામ નિર્જરા જ અવિપાક નિર્જરા છે. શાસ્ત્રમાં કહ્યું છે- ઈચ્છાઓના નિરોધને તપ કહેવાથી તેના બે ભેદ છે-બાહ્ય અને ; 'जं अन्नाणी कम्मं खवेइ बहुयाहिं वासकोडी हिं।
આવ્યંતરतं नाणी तिहिं गुत्तो खवइ उसासमित्तेणं ।।
બાહ્ય તપના છ ભેદ છે-૧. અનશન ૨. ઉણોદરી ૩. વૃત્તિસંક્ષેપ છે અજ્ઞાની જીવ જ કર્મોને કરોડો વર્ષોમાં નથી ખપાવી શકતો અથવા ભિક્ષાચરી ૪, રસ-પરિત્યાગ ૫. કાયકલેશ ૬. શું તે ત્રણ ગુપ્તિથી ગુપ્ત જ્ઞાની જીવ એક શ્વાસોચ્છવાસ માત્રમાં પ્રતિસલીનતા (વિવિક્ત શયનાસન) છે ખપાવી શકે છે. જ્ઞાનપૂર્વક નિર્જરાનું આ મહત્ત્વ છે. નમિરાજર્ષિ બાહ્ય તપનો પ્રભાવ શરીર પર વધુ પડે છે. તેનો સંબંધ અશન, * જ્ઞાન અને અજ્ઞાનતાની તુલના ન કરતાં કહે છે
પાન, આસન આદિ બાહ્ય દ્રવ્યોથી હોય છે. બાહ્ય તપ મુક્તિનું ? 'मासे मासे उ जो बालो कुसग्गेणं तु भुंजइ।
બહિરંગ કારણ બની શકે છે. આચાર્ય શિવકોટિએ મૂલારાધનામાં મેં ॐ नसो सुयक्खायधम्मस्स फलं अग्धइ सोलंसिं।।
બાહ્ય તપના કેટલાક લાભ બતાવ્યા છે. તેમાં પ્રમુખ છે-૧. કું ' અર્થાત્ અજ્ઞાની જીવ માસ-માસખમણ તપ કરીને કુશાગ્ર કાયાની સંલેખના થાય છે. ૨. આત્મામાં સંવેગ જાગે છે. ૩. શાહ $ ઉપર રહે તેટલું અન્ન ખાઈને પારણું કરે અને પાછું માસખમણ ઈન્દ્રિયોનું દમન થાય છે. વિષયો પ્રત્યે આસક્તિ ઘટે છે. ૫. હું તપ કરે છતાં તે સમ્યક્ જ્ઞાનયુક્ત ક્રિયા કરવાવાળા સાધકના સમ્યગ્દર્શન-જ્ઞાન-ચારિત્રમાં સ્થિરતા આવે છે. ૬. તૃષ્ણાનો છે $ ધર્મના સોળમા અંશ બરાબર પણ કર્મનિર્જરા નથી કરી શકતો. ક્ષય થાય છે. ૭. આત્મ-શક્તિ વધે છે. ૮. કષ્ટસહિષ્ણુતા વધે છું હું પૌગલિક કર્મના પરિણામની અપેક્ષાએ નિર્જરા બે પ્રકારે છે. ૯. દેહ, પદાર્થ અને સંસારિક સુખો પ્રતિ ભેદવિજ્ઞાન દ્વારા
આસક્તિ ક્ષીણ થાય છે. ૧૦. ક્રોધ આદિ કષાયોનો નિગ્રહ થાય ૪ છે ૧. ભાવનિર્જરા ૨. દ્રવ્યનિર્જરા
છે. ૧૧. નિદ્રા, પ્રમાદ, આળસ પર વિજય પ્રાપ્ત થાય છે. ૧૨. શું ૩ ૧. ભાવનિર્જરા: જીવ સાથે જોડાયેલ પૂર્વબદ્ધ પગલિક સમત્વની સાધના થાય છે. ૧૩. સમાધિયોગનો સ્પર્શ થાય છે. BE કર્મોનું ક્ષીણ થઈને ખરી જવાના કારણભૂત જીવના ૧૪. શ્વાસક્રિયા પર નિયંત્રણ થાય છે. ૧૫. સ્થળ અને સૂક્ષ્મ ક8 ૐ શુદ્ધોપયોગરૂપ વીતરાગભાવને ભાવનિર્જરા કહે છે. ભાવનિર્જરા શરીરનું શોધન થાય છે. ૧૬. આસન સિદ્ધિ થાય છે. ૧૭. તેજસ્ ૐ = ભાવસંવરપૂર્વક હોય છે. ભાવનિર્જરામાં વીતરાગભાવની વૃદ્ધિ, શરીર બળવાન થાય છે, તેનો પ્રભાવ વધે છે. ૧૮. અંતરંગ તપની È પ્રચુરતા હોય છે.
સાધના માટે આધારભૂમિ તૈયાર થાય છે. ૧૯. ચિત્ત-શુદ્ધિ થાય છે. ૪ ૨. દ્રવ્યનિર્જરાઃ નવીન પૌગલિક કર્મના સંવરપૂર્વક પૂર્વબદ્ધ ૨૦. મનના સંકલ્પ-વિકલ્પ અને આવેગ-સંવેગોનું ઉપશમન થાય છે. કે જુ કર્મોનું ખરી જવું તે દ્રવ્ય નિર્જરા છે. દ્રવ્યનિર્જરા દ્રવ્યસંવરપૂર્વક જ્યારે તપનો યોગ આત્મા સાથે થઈ જાય છે તો તે તપોયોગ જુ જ હોય છે.
થઈ જાય છે, અને અસીમિત શક્તિને પ્રસ્ફરિત કરે છે.
પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિરોષક જ પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક શાક પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવના વિશેષાંક કામ પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવન : બાર
પ્રબુદ્ધ જીવત: બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવતઃ બાર ભાવતા વિશેષાંક : પ્રબુદ્ધ જીવત : બાર ભાવના વિશેષાંક : પ્રબદ્ધ જીવત : બીર ભાવતા વિશેષાંક કદ પ્રબુદ્ધ જીવત :
