Prabuddha Jivan 2015 02 Gandhi Jivanno Antim Adhyay Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 35

ગાંધી જીવી
અ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન • ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૨ પૃષ્ઠ ૩૫ અંતિમાં 5 hષાંક ક
વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવંતનો અંતિમ અધ્યાયવિશેષાંક 5 ગાંધી * ગંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય
છે ગાંધીજી મુસલમાનોને હંમેશાં કહેતા રહ્યા હતા કે, તમારા લોકો પહેલા આઘાતમાંથી બહાર નીકળ્યા કે તરત જ પોતાની હું સહધર્મીઓના અત્યાચારોને હિંમતપૂર્વક વખોડી કાઢવાને બદલે જવાબદારીના સંબંધમાં તેઓ સજાગ બન્યા અને સાચો હૃદયપલટો હું શું તમે તટસ્થ રહેવાનું ચાલુ રાખશો અથવા એ અત્યાચારો કરનારાઓ લાવવા માટે સંગઠિતપણે પ્રવૃત્તિ કરવાનો તેમણે આરંભ કર્યો. $ પ્રત્યે તમારા દિલમાં તમે ગુપ્ત સહાનુભૂતિ રાખતા રહેશો તો હિંદુઓનાં, મુસલમાનોનાં તથા બીજાં જૂથોનાં પણ સંખ્યાબંધ હૈ ૐ પાકિસ્તાન હો યા ન હો, પણ તમારામાંના મોટા ભાગના લોકોને પ્રતિનિધિમંડળો આવ્યાં અને હવે પછી અમે કોમી એકરાગ ૬ હું જેમની સાથે રહેવાનું છે તેમનો રોષ તમારા પર ઊતરશે. પરંતુ સ્થાપવાના કાર્યમાં અમારી જાતને સમર્પિત કરીશું એવી તેમણે ૬
ઘણે અંશે તેમની આ ચેતવણી કાને ધરવામાં ન આવી. હિંદના ગાંધીજીને ખાતરી આપી. દશ હજાર જેટલા હિંદુઓ, મુસલમાનો * મુસલમાનોએ જેવું વાવ્યું તેવું લણવાનો તેમને માટે પ્રસંગ આવ્યો. તથા શીખોની સભાને સંબોધતાં પંડિત નેહરુએ કહ્યું: ‘મહાત્મા કે ર તેમનો નિર્ણય ફેરવવા માટે વિનંતી કરવા આવેલા કેટલાક ગાંધીને ખોવા એ હિંદના આત્માને ખોવા સમાન છે, કેમ કે, તેઓ હું મૌલાનાઓને ઉપવાસ શરૂ કરતી વખતે ગાંધીજીએ કહ્યું કે, ગુજરાત હિંદની આધ્યાત્મિક તાકાતની પ્રતિમા સમા છે...એક પેગમ્બરની ઉં { સ્ટેશને ગાડીમાં હિંદ તથા શીખ નિરાશ્રિતોની કરવામાં આવેલી જેમ તો પામી ગયા છે, કે, કોમી લડાઈ તત્કાળ અટકાવવામાં નહીં
કતલ જેવા બનાવો બનતા રહેશે, તો મારી વાત બાજુએ રહી પણ આવે તો, સ્વતંત્રતાનો અંત આવશે.” મેં ‘દસ ગાંધી સુદ્ધાં હિંદના મુસલમાનોને બચાવી શકશે નહીં.” પોતાના એક પ્રાર્થના-પ્રવચનમાં, હિંદના બંને ભાગોમાં બનવા હું સાંજની પ્રાર્થનાસભા આગળના પોતાના પ્રવચનમાં ગાંધીજીએ પામ્યું હતું તે પૈકીના ઘણા ખરા માટે મુસ્લિમ લીગ જવાબદાર હું
સાફ સાફ શબ્દોમાં ચેતવણી આપતાં કહ્યું, “પાકિસ્તાનમાંની મુસ્લિમ હોવા સંબંધમાં ગાંધીજીએ કંઈક કહ્યું હતું. એ અંગે ગાંધીજીના વધુમતી શિષ્ટ સ્ત્રી અને પુરુષો તરીકે નહીં વર્તે તો, હિંદી સંઘમાંના નિકટના મિત્ર શ્વેબ કુરેશી તરફથી વિરોધ દર્શાવતો પત્ર આવ્યો. છ મુસલમાનોની જિંદગી બચાવવાનું અશક્ય છે.”
તેમણે મને શ્વેબને એમ લખવાને સૂચવ્યું કે, વર્તમાન પરિસ્થિતિ ? - ઉપવાસના ત્રીજા દિવસે (૧૫ જાન્યુઆરી) ગાંધીજીને સ્પષ્ટપણે માટે મુસ્લિમ લીગની જવાબદારી વિષે મેં જે કંઈ કહ્યું છે એ માટે 8 નબળાઈ લાગવા માંડી. સાંજે ત્રણ દાક્તરોની સહીથી બહાર મને લવલેશ પસ્તાવો થતો નથી.
પાડવામાં આવેલા બુલેટિનમાં આ પ્રમાણે જણાવવામાં આવ્યું હતું. તેમના ઉપવાસનો લાભ લઈને સરદાર પટેલને ઉતારી પાડવાનો કે છે તેમનું વજન ઘટતું જાય છે, અવાજ મંદ થઈ ગયો છે. પેશાબમાં પ્રયાસ કરનારાઓને પણ ગાંધીજીએ એવીજ રોકડી વાતો સંભળાવી. 8
એસેટોન તત્ત્વના અંશ જણાવા લાગ્યા છે.” ઉપવાસને પરિણામે સરદાર પટેલ, મોટા ભાગના મુસલમાનોમાં અકારા થઈ પડ્યા હું શરીરના સ્નાયુઓ ઘસાવા માંડ્યા છે અને એને લીધે લોહીમાં ઝેરી હતા. કેટલાક તો તેમને મુસલમાનોના તથા પાકિસ્તાનના શત્રુ હું ક તત્ત્વો દાખલ થવા લાગ્યાં છે. દાક્તરી વિદ્યાની ભાષામાં કહીએ પણ કહેતા હતા. સરદાર દેશની સલામતીને ખસૂસ પ્રથમ સ્થાન
તો, તેઓ ‘જોખમના પ્રદેશમાં દાખલ થયા હતા. હજી તેઓ ગરમ આપતા હતા. એ બાબતમાં કશું જોખમ ખેડવા તે તૈયાર નહોતા. હું પાણી છૂટથી લઈ શકતા હતા પણ શરીરમાંથી એ બધું બહાર નીકળતું પરંતુ તે એમ પણ દૃઢતાપૂર્વક માનતા હતા કે, હિંદમાં રહેવા ઇચ્છતા હૈ શું નહોતું. બીજા શબ્દોમાં કહીએ તો કિડની કામ કરતી અટકવા લાગી તથા હિંદને પોતાનું વતન લેખનારા મુસલમાનો પ્રત્યે વાજબી અને
ન્યાયી વર્તાવ રાખવો જોઈએ. તે નમૂનેદાર વાસ્તવદર્શી ખેડૂત હતા હૈ 8 સાંજે તેઓ પ્રાર્થનાભૂમિ સુધી ચાલી શક્યા નહીં. એટલે, અને તેમનું દિલ એટલું વિશાળ હતું કે, કેવળ વિરોધ ખાતર તે દૂ માઈક્રોફોન તેમના ઓરડામાં લાવીને તેમની પથારીની બાજુમાં કોઈનાયે વિરોધી બને જ નહીં. પરંતુ દંભના તે કટ્ટા વિરોધી હતા. ૬ મૂકવામાં આવ્યું જેથી તેઓ જ્યાં હતા ત્યાંથી જ સીધા પ્રાર્થનાસભાને અને સ્વાર્થી હેતુઓ ઢાંકવાનો પ્રયાસ કરનારાઓ સાથે તે કડક ક સંબોધી શકે. પ્રાર્થના પછી તેમના દર્શન માટે બૂમાબૂમ થઈ રહી. હાથે કામ લેતા. બેવકૂફોને તથા ધર્માધ માણસોને તેઓ સાંખી ક { આથી, બહાર ઊભેલા લોકો તેમને જોઈ શકે એટલા માટે તેમનો શકતા નહીં અને વહીવટકર્તા તરીકે તે કદી કશું ભૂલતા નહીં, તે È
ખાટલો બહાર લઈ જઈને ઝરૂખામાં મૂકવામાં આવ્યો. તેમના ખાટલા સખત ફટકો મારતા પણ સાથે સાથે ખેલદિલ હતા. પીઠ પાછળ ? આગળ થઈને જનસમુદાય ભક્તિભાવથી મુક્તપણે પસાર થયો નિંદા કરનારાઓ માટે તેમ જ રોદણાં રડનારાઓ માટે તેમને રે
ત્યારે એક ટાંકણી પડવાનો અવાજ પણ સંભળાય એવી શાંતિ હતી. ભારોભાર ધિક્કાર હતો. તેમની પોતાની જ રમતમાં હાર ખાધા હું € તેમનો ચહેરો નંખાઈ ગયેલો, કરચલી પડેલો, વિચારમગ્ન અને પછી મોં પર ઘવાયેલી નિર્દોષતાનો બુરખો ઓઢીને ગાંધીજી પાસે ગમગીન પણ શાંત અને સમતાયુક્ત હતો.
જઈને પોતે જેનું પાલન કર્યું ન હોય એવા સિદ્ધાંતોની હૈં
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક કા ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ન ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી 4
ૐ હતી.
0 નવતતો અંતિમ ૨
. ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશે. -
અસત્યવાદી ભાગવા માટે ઘણાં બારીબારણાં રાખે છે.
વતનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ક