Prabuddha Jivan 2015 02 Gandhi Jivanno Antim Adhyay Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 65

ગાંધી જીવી
અ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન • ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૯ પૃષ્ઠ ૬૫ અંતિમ
છે
hષાંક
૪ ૧લી જૂન, ૧૯૪૭. ગાંધીજી રોજ કરતાં વહેલા ઊઠી ગયા. વિચાર કરતાં મને એ કહેવાનું ઉચિત લાગે છે કે, આ ઝઘડાના છે હું પથારીમાં પડ્યા પડ્યા ધીમે સાદે વિચારવા લાગ્યા, “આજે હું એકલો હરેક તબક્કા દરમિયાન હિંદમાં ખુલ્લો બળવો ન થવા પામ્યો એ હું કું જ રહી ગયો છું. સરદાર અને જવાહરલાલ સુદ્ધાં માને છે કે, હકીકત ઘણે મોટે અંશે મિ. ગાંધીના પ્રભાવને તથા તેમના અહિંસાના કું 8 પરિસ્થિતિની મારી સમજ ખોટી છે અને ભાગલાની બાબતમાં સંમતિ સિદ્ધાંતને આભારી છે.' ૐ થાય તો સુલેહશાંતિ ખસૂસ ફરીથી સ્થપાશે...ભાગલા પડવાના જ
- - શું હોય તો તે બ્રિટિશ દરમ્યાનગીરીથી અથવા બ્રિટિશ અમલ નીચે ન એક અંગ્રેજ મિત્રે લખ્યું, “હું અતિશય શરમ, ખેદ અને દુઃખ શું કે પડવા જોઈએ, એમ હું વાઈસરૉયને કહું એ તેમને પસંદ નથી. તેમને અનુભવું છું... મારા પોતાના અંતરાત્માના ફિટકારમાંથી હું ઊગરી રે થાય છે કે ઘડપણને લઈને મારી બુદ્ધિ બહેર તો નથી મારી શકતો નથી. હિંદને આ આધ્યાત્મિક દુર્ઘટનાની સ્થિતિમાં લાવી ? ગઈ !...એમ છતાં, મારી સલાહની કદર થાય કે ન થાય તોયે, મને મૂકવા માટે અમ બ્રિટિશરોએ અમારાથી થઈ શકે તે કરવાનું કશું ? હું લાગે તે જ મારે કહેવું રહ્યું...આ ડોસાએ શી શી મનોવેદના ભોગવી બાકી રાખ્યું નથી. આજની પરિસ્થિતિમાં એ યોજના જ શ્રેષ્ઠ હોઈ ૬ { હતી એ ભવિષ્યની પ્રજા જાણી લે. એમ ન કહેવાઓ કે, ગાંધી શકે એમ બને; હિંદે આજની પરિસ્થિતિમાં કદી પણ મુકાવું જોઈતું ? કે હિંદના દેહછેદનનો પક્ષકાર હતો.
નહોતું એમ પણ ભલે હોય; પરંતુ આખરે અને અચૂકપણે દોષનો ? કે ૩જી જૂને પોતાના નાહવાના ટબમાં સૂતાં સૂતાં ગાંધીજીએ ટોપલો તો ખરેખર અમારા પર જ ઢોળાવો જોઈએ-ભૂતકાળની શું કહ્યું હતું કે, “આજે દિવસ દરમ્યાન ભાગલાની યોજના પર ઘણું નીતિઓ માટે, કોમી મતાધિકાર માટે, તડો પડાવનારી સઘળી અસરો હું ૬ કરીને સહી-સાટાં થઈ જશે. હું ફરીથી કહું છું કે, હિંદના ભાગલા માટે, વસ્તુસ્થિતિને અમે જે રીતે કથળવા દીધી તે માટે તથા માનવીઓ તે દેશના ભાવિને નુકસાન કર્યા વિના નહીં રહે, જો કે, એવો વિચાર પોતે જ નૈતિક અને આધ્યાત્મિક લ્હાસની સ્થિતિમાં આવી પડવા પણ ધરાવનાર કદાચ હું એકલો જ હોઈશ.”
જેટલી પરિસ્થિતિ પાકી ગઈ, ત્યાંસુધી હિંદને ચીટકી રહેવા માટે ? હું એ દિવસે સાંજે રાજકુમારી અમૃતકોરે સમાચાર આપ્યા કે હજુ અત્યારે પણ અમે સીધી રમત રમીએ છીએ એવો સંતોષ માને છે હું કોંગ્રેસ, મુસ્લિમ લીગ તથા શીખો એ ત્રણે પક્ષોએ માઉન્ટબેટન નથી. બહુ બહુ તો અમે રાજકીય શતરંજની ભૂમિકા પર છીએ..અહીં હું 8 યોજના પર સહી કરી છે. ગાંધીજી કશી ટીકા ટીપ્પણ કર્યા વગર અમારે ત્યાં તો પ્રાયશ્ચિતની ભાવના જરા સરખી પણ દેખાતી નથી. મેં સાંભળી રહ્યા. પછી ઊંડો નિઃશ્વાસ નાખીને બોલ્યા, ‘ભગવાન અહીં સર્વસામાન્ય લાગણી પ્રવર્તે છે કે, બ્રિટને હિંદમાં એક અતિભવ્ય હૈ હું તેમની રક્ષા કરો અને સંપૂર્ણ શાણપણ બક્ષો.”
કાર્ય કર્યું છે, અને પોતાના કામ ઉપર તેણે ભવ્ય કળશ ચડાવ્યો હું ત્યાર પછીના દિવસોમાં ડાહ્યા લોકો ગાંધીજીને પૂછવા માંડ્યા છે..છેવટની ઘડી સુધી અશાંતિ અને તોફાનો અને નિષ્ફળતાઓ કે કૉંગ્રેસે સંમતિ આપી તેનો વિરોધ ગાંધીજીએ કેમ ન કર્યો, તેની ચાલુ રહે તેના કરતાં ભાગલા સ્વીકારી લેવા સારા એ ગોઝારી , સામે ઉપવાસ કેમ ન કર્યા? તેની સામે બળવો કેમ ન કર્યો? વગેરે. પસંદગી કરવામાં આવી ત્યાં સુધી, હિંદને અમારા પંજામાં અમે ?
એના જવાબમાં ગાંધીજીએ કહ્યું, ‘હિંદના થોડા જ વખતમાં પડનારા પકડી રાખ્યું. સ્થાપવામાં આવેલી સરકારને (અમે પોતે જ તે સ્થાપી છે હું ભાગલા સંબંધમાં મને થાય છે એટલું દુઃખ ભાગ્યે જ બીજા કોઈને હતી) સત્તા સોંપીને તથા નિર્ણયો કરવાને હિંદને ખરેખર સ્વતંત્ર 8 થતું હશે, પરંતુ જે સિદ્ધ હકીકત બનનાર છે એની સામે લડત સ્થિતિમાં મૂકીને, અમે શાને ચાલ્યા ન ગયા?”
ઉપાડવાની મારી ઈચ્છા નથી. એવા ભાગલાને હું બૂરી વસ્તુ લેખતો મિત્રો, શું હજુય આપણે કહીશું, ‘ગાંધી, ચલે જાવ?'* * * ૐ આવ્યો છું અને તેથી હું કદી પણ તેનો પક્ષકાર થઈ શકે નહીં. પરંતુ Cho. કુન્તલ દવે, નાનુભાઈ દેસાઈ એન્ડ કાં., હું કોંગ્રેસ જ્યારે કમને પણ એવા ભાગલા સ્વીકારે ત્યારે સંસ્થાની ૫૧૭ સર વિઠ્ઠલદાસ ચેમ્બર્સ,૧૬, મુંબઈ સમાચાર માર્ગ, ક સામે હું કોઈ પણ પ્રકારનું આંદોલન ઉપાડું નહીં.'
મુંબઈ-૪૦૦ ૦૦૧. મોબાઈલ : ૦૯૮૩૩૬૨૬૬૩૮.
* * ઈંગ્લેન્ડની ઉમરાવ સભામાં હિંદ સ્વાતંત્ર્ય ખરડાના બીજા વાચન આધાર ગ્રંથ : $ વખતે થયેલી ચર્ચા દરમ્યાન લૉર્ડ હર્બર્ટ સેમ્યુઅલે જણાવ્યું હતું, ૧. ગાંધીજીની દિનવારી-શ્રી ચંદુલાલ ભગુભાઈ દલાલ
‘હિંદની પ્રજા છેલ્લી અર્ધી સદી કરતાં પણ વધુ સમયથી ખુલ્લો ૨. મારું જીવન એ જ મારી વાણી (ચોથો ખંડ) : શ્રી નારાયણ દેસાઈ રે બળવો કરવાનું જ બાકી રાખીને, તેની ઈચ્છા દર્શાવવા માટે, ૩. મહાત્મા ગાંધી-પૂર્ણાહુતિ (પુસ્તક ત્રીજું) : શ્રી પ્યારેલાલ
લોકમતનો હરેક પ્રકારે ઉપયોગ કરતી આવી છે, એની પાછળનો ૪. દિલ્હીમાં ગાંધીજી (ભાગ બીજો) : મનુબહેન ગાંધી
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવતનો અંતિમ અધ્યાયવિશેષાંક 5 ગાંધી
ન ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિરોષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક ૬ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૬ ગાંધી 4
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષ
વગર
મનુષ્યને સ્વની ઓળખ કરાવી આપે તે જ સાચી વિદ્યા.
વતનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5