Book Title: Prabuddha Jivan 2015 02 Gandhi Jivanno Antim Adhyay Visheshank
Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh
View full book text
________________
ગાંધી જીવી
પૃષ્ઠ૭૦ • પ્રબુદ્ધ જીવન ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૯ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫
ન સંકલન : નીલમ પરીખ
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક F ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિરોષક F ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક કે ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક F ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાયવિશેષાંક 4 ગાંધી
[ મહાત્મા ગાંધીના પ્રપોત્રી નીલમ પરીખ (હરિલાલ ગાંધીના પુત્ર રામીબહેનની પુત્રી)નું સમગ્ર જીવન ગાંધીચીંધ્યા માર્ગે સેવા અને શિક્ષણકાર્યમાં વીત્યું છે. ‘હરિલાલ ગાંધી-ગાંધીજીનું ખોવાયેલું રતન', “પૂત્રવધૂને પત્રો', ‘ગાંધીજીના સહસાધકો” જેનાં પુસ્તકો તેમની ગાંધી વિચારો પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાને વ્યક્ત કરે છે. પ્રસ્તુત લેખમાં તેમણે મહાત્મા ગાંધીને અંજલિ આપતી રચનાઓ વિશે વાત કરી છે. મહાત્મા ગાંધીના જીવન અને મૃત્યુને વિવિધ સર્જકોએ કેવી રીતે મૂલવ્યું, પ્રમાયું અને પ્રશંસું છે તે જાણવું રસપ્રદ છે. ]
સત્નો અસતુ પર વિજય થાય એ આકાંક્ષા હૃદયમાં રાખીને યુગા તરીકે જુએ છે : 2 દધીચિ ઋષિએ દેવોને પોતાના હાડકાં અર્પણ કર્યા હતાં. આ યુગો ‘ભારતનો વર્તમાન મહાગુરુ હું જૂની સૂરકથા કરતાં યે અધિક બલિદાને ભભકતી પૃથ્વી પરના એ તો ગુજરાતનો તપસ્વી = ગાંધીની કથા છે.
મહાત્મા મોહનદાસ ગાંધી.” કે પ્રત્યેક યુગમાં કોઈ ને કોઈ વિશિષ્ટ વિભૂતિએ કે સંત-મહાત્માએ આ ઉપરાંત, ગાંધીજીની પચાસમી જન્મજયંતીએ ગાય છે: હું જન્મ લીધો. પણ એમનાથી કોઈ યુગ ન બન્યો. ગાંધીજી એક મંદિરોમાં પચ્ચાસ દીપમાળા પ્રગટાવો... ૬ એવા મહાત્મા થયા કે, યુગ બનીને પ્રભાવહીન જ નહીં, પરંતુ આજે પચ્ચાસ વર્ષોનો ઉત્સવ છે. ૐ આજે પણ અને આવનાર યુગ યુગો સુધી એમના જીવન આદર્શોને અને એ કોણ છે એવો? 5 કારણે પ્રાસંગિક રહેશે જ.
જાણે કોઈક જગતભૂખ્યો, જાણે કોઈક વિશ્વ તરસ્યો, ગાંધીજીના પ્રભાવથી ભાગ્યે જ કોઈ કવિ કે સાહિત્યકાર,
જાણે સદાનો અપવાસી, એ કોણ છે એવોક? E પ્રભાવિત ન રહ્યો હોય! મોટે ભાગે સાહિત્યકારોએ એમના જીવન લોકવંદ્ય ને સર્વપૂજ્ય? સુદામાનો જાણે કો સહોદર? હું પરની આસ્થાને વિશ્વાસની સાથે આત્મસાત કર્યો છે. રાષ્ટ્રપિતાના
એ માનવ સળેકડું છે શું? $ જીવનની અને ઉપદેશની કણી કણીને કવિઓએ પોતાના
સળકડાથી યે રેખાપાતળું 8 કાવ્યકુસુમોમાં વણી લીધી છે અને જુદે જુદે પ્રસંગે પોતાના સંવેદનો- એ કિરણ છે મહાસૂર્યનું... છે લાગણી વહેતાં મૂકી અંજલિ-અર્બ અપ્ય છે.
એ તપસ્વી છે શું ગાંધીજી જયારે દક્ષિણ આફ્રિકામાં ભાવિ ભારતના અરુણોદયનું સાભ્રમતીના ઊંચા કિનારાનો: - મંગલાચરણ કરી રહ્યા હતા ત્યારે સૌ પ્રથમ કવિ શ્રી લલિતજીએ રિદ્ધિવત્તા રાજનગરની હવેલીઓનો ( ઈ. સ. ૧૯૧૩માં
એ યોગિન્દ્ર છે અવધૂત. ‘ગરવા ગુર્જર ગાંધીજી,
એ તો સંસારી સાધુ છે; લાડીલા લોકર્ષિ નમું તુજને-”માં “લોકર્ષિ'નું બિરુદ આપ્યું છે. ગૃહસ્થ થઈ સંન્યાસ પાળે છે. હિંદભરમાં સૌ પ્રથમ ગાંધીજી માટેનું કાવ્ય “મનમોહન ગાંધી’ નિરંતર દુઃખને હોતરતો તા. ૧૮-૧૨-'૧૩ ને દિન બન્યું. તેમાં ગાય છે:
એશિયાના એક મહાયોગિન્દ્ર ઈસુનો ગાંધી તું હો સુકાની રે ? સાચો હિન્દવાન!
એ અનુજ છે જાનકડો. હિદની જિંદગી અમારી અફળાતી અસ્થરિ ન્યારી તેને જોગવતો તું હો સુકાની રેઃ સાચો હિન્દવાન!
વદને વિરાજેલી છે વિષાદ છાયા, જનતાના જગ મહારાજય, હિન્દી જન તણા સ્વરાજ્ય
દેશની દાઝથી દાઝે છે ગજવે હિન્દી હાક તું હો સુકાની રે ? સાચો હિન્દવાન!
છણછણતી એની દેહલતા, તો “વિશ્વશાંતિ' કાવ્યમાં ઉમાશંકર જોષી લખે છે: ભાવિએ વિરોધીઓ પ્રતિ યે પ્રેમીલો, { મીટ માંડીને જોઈ'તી તમ વાટડી'. વળી ગાંધીજીની આંતરખોજની á પ્રતિ સત્ય' બોધનાર...' આંતરયાત્રા સતત વિકસતી રહે તે માટે
સ્વરાજ્યની લડત ગાંધીજીએ શરૂ કરી ત્યારે ઉમાશંકર જોશીને હું અહિંસાથી ભીંજાવો ને પ્રકાશ સત્ય તેજથી!
કોઈકે એક પ્રશ્ન પૂછ્યો, ‘તમે આ લડતમાં શા હેતુથી જોડાયા?” શાન્તિનો જગને માટે માર્ગ એકે બીજો નથી...'
કવિનો જવાબ: ‘જીવનનું નિયામક તત્ત્વ પશુબળ નહીં, પણ પ્રેમ હું કવિવર નાનાલાલ ‘ગુજરાતના તપસ્વી' કાવ્યમાં ગાંધીજીને છે. અને ગાંધીજીની સ્વરાજ્ય માટેની લડતમાં પ્રેમનું બળ અને ૨ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષ એકલા પડી જવાય તો પણ આત્માના અવાજને કદી ને દબાવાય. વતનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ક
* ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 4 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાયવિશેષાંક ખ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક ૬ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 4 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 4 ગાંધી 4
