Prabuddha Jivan 2015 02 Gandhi Jivanno Antim Adhyay Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 57

ગાંધી જીરું
અ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫ ૦ પ્રબુદ્ધ જીવન • ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૯ પૃષ્ઠ પ૭ અંતિમ
છે
hષાંક
* ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 4 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાયવિશેષાંક 5 ગાંધી
શુ એ વેદની પ્રાર્થનાને પરિપૂર્ણ કરી રહી હતી.
સપાટે એ સવાલને સદાને માટે નિર્વિવાદ બનાવી મૂક્યો. | ધૂપ વગેરે સુગંધી પદાર્થોની સુવાસ સમગ્ર વાતાવરણમાં વ્યાપી “અહિંસા આખી દુનિયાને આવરી લઈ શકે એવું તેમણે જેને હું ગઈ. પછી તો ભડકો એટલો ઉગ્ર બન્યો કે, પહેલી હારમાં બેઠેલાઓ વિષે કહ્યું હતું તે અહિંસાની તાકાતનું રહસ્ય તેઓ પામ્યા હતા?” કે ત્યાં ટકી ન શક્યા. સાંજે છ વાગ્યે મહાત્માનો દેહ સંપૂર્ણપણે એ સવાલનો જવાબ પણ એ પૂરો પાડે છે. એક જ વિચાર સમગ્ર ? ભસ્મરૂપ બની ગયો.
દુનિયાને આવરી લઈ શકે, એમ તેમણે જાહેર કર્યું હતું પરંતુ સાથે શું સૂર્ય આથમતાં મેદની વિખેરાવા લાગી. અમે પાછા ફર્યા ત્યારે સાથે તેમણે એમ પણ કહ્યું હતું કે, વાણી અને કાર્યમાં તેને પૂરેપૂરી શું ક બિરલા ભવન અંધકારમાં ડૂબી ગયું હતું. તેમની હાજરીએ હજી રીતે વ્યક્ત કરવામાં દેહધારી કોઈ પણ માનવી ક્યારેય સફળ થયો છું ૬ ગઈ કાલ સુધી જેને દુનિયાના કેન્દ્રના રૂપમાં પલટી નાખ્યો હતો નથી. “વાણી કે કાર્યના વાઘામાં વિચારને સજ્જ કરવાનો પ્રયાસ ,
એ તેમના સ્મશાન-શાંતિવાળા દીવારહિત ઓરડામાં પેલો સવાલ સ્વતઃ તેને સીમિત કરે છે.” એથી કરીને, કેટલાક વખતથી તેઓ શું હું ફરીથી મારા મનમાં ઊઠ્યો. ગાંધીજી હંમેશાં કહેતા હતા કે, અહિંસા કહેવા લાગ્યા હતા કે, હું મારી પાછળ અહિંસાનો એક સંપૂર્ણ 8 હું દુનિયામાં સૌથી વધારે સક્રિય બળ છે. એ સઘળી મુશ્કેલીઓ પાર દાખલો મૂકતો જઈ શકું તો, મેં મારું કર્તવ્ય બજાવ્યું છે, એવો ? ૨ કરે છે અને તેની આગળ Àષમાત્ર અવશ્ય ઓગળી જાય છે. તો પૂરેપૂરો સંતોષ મને થશે. આ અવનિ પરથી ચાલ્યા જવાની રીતમાં રે છે પછી, અહિંસાના અવતાર સમા તેઓ ખૂનીની ગોળીનો ભોગ શાને તેમની આકાંક્ષાના એ એક પૂર્ણ કાર્યને પૂરેપૂરી રીતે મૂર્તિમંત કરીને શું બન્યા? એ કોયડાની ગૂઢતાએ મને હંફાવી મૂક્યો. અને પછી અહિંસામાં સુષુપ્તપણે રહેલી સંપૂર્ણ તાકાત કેવી રીતે મુક્ત કરી છું ૬ અંતરની ગડમથલ શાંત પડતાં સીધો અને સ્પષ્ટ જવાબ લાધ્યો. શકાય અને એ શક્તિ મુક્ત થાય ત્યારે તે શું સિદ્ધ કરી શકે એ હું ક પોતાના અંત દ્વારા ગાંધીજીએ આપણે માટે એ પ્રશ્નાર્થનું ચિહ્ન તેમણે દર્શાવી આપ્યું. ? દૂર કર્યું. “આપણાં કાર્યો આપણાં છે, તેના પરિણામો આપણાં આવો પુરુષ કદી મરતો નથી. ‘તે જીવે છે, તે જાણે છે-મૃત્યુ હું બિલકુલ નથી.’ માણસ ઘટનાઓ પર હંમેશાં અંકુશ રાખી શકતો મરણ પામ્યું છે, તે નહીં.” હું નથી, કેમ કે સૈવે વૈવાત્ર પંમ પ્રમાણે એ અજ્ઞાત નિયતિને અધીન જીવે છે નિત્ય “એ” એક, જાગતો પણ “એ” જ છે, ટૅ છે. પરંતુ સત્યાગ્રહી તેમાંથી અનિષ્ટ તત્ત્વ હંમેશાં દૂર કરી શકે છે થાય છે મૃત્યુનું મૃત્યુ, કિન્તુ અ-મૃત “એ” રહે. 8 અને વિષ પ્રત્યે સત્ય અને અહિંસાને અનુસરીને સાચો વર્તાવ અન્યાયો ખમતા એવા વિશ્વના બોજનો સહુ { દાખવીને તેને અમૃતમાં પલટી નાખે છે અને એ રીતે જીવનના વહે જે ભાર ને એની રક્ષાએ કરતો રહે; ૬ અકસ્માતોમાંથી તેમનો ડંખ અને મૃત્યુ પાસેથી તેનો વિજય હરી લે દુઃખભાગી બને એનું સમગ્ર વિશ્વ એ સમે
મર્યભાગ્ય રહે તોયે શી રીતે એ મરે કહો? કે પોતાની કારકિર્દીની પરાકાષ્ઠાને સમયે અને જાણે જીવનભરની ઘડીક શોધશો એને ના દેખાતો ઘણી ક્ષણો! હું સેવાના બદલા રૂપ હોય તેમ ખૂનીની ગોળીઓ, પોતાના દિલમાં તદનુ કે નિહાળીને દૃષ્ટિ જો નાખશો કદી, 'ઈતરાજી કે ક્રોધ વિના અને પોતાની અંતિમ સભાન ક્ષણ સુધી પેખશો ધરતો એને રૂડું મૃત્યુંજયી મુખ. રામનું નામ રટતાં અને ખૂનીને માટે પ્રાર્થના કરતાં કરતાં ઝીલીને કાલને ગ્રસતો કાલ, કિન્તુ એ જીવતો ચિર. રે ગાંધીજીએ એ કરુણ ઘટનાને વિજય અને કૃતકૃત્યતામાં પલટી નાખી. $ એ રીતે તેમણે સત્યાગ્રહના કેન્દ્રવર્તી સત્યને રોમાંચક રીતે પ્રદર્શિત ચિતા ચૌદ કલાક બળી અને તે પછી ભસ્મ ઠંડી પડે તે માટે શું ૬ કરી બતાવ્યું - બીજી કોઈ પણ રીતે એન કરી શકત – કે, નિષ્ફળતાને તે બીજા સત્તાવીસ કલાક તેને જેમની તેમ રહેવા દીધા પછી એ બળી ? ક સફળતાની દિશાના પગથિયામાં પલટી નાખે છે, શરણાગતિ દ્વારા રહેલી ચિતામાંથી ભસ્મ અને ફૂલો એકઠાં કરીને કુંભમાં ભરવામાં 5
વિજય મેળવે છે અને હારવા છતાં અને કેટલીક વાર હાર દ્વારા જીતે આવ્યાં. ભસ્મ ભરેલા એ તાંબાના કુંભને માળાઓ તથા ફૂલો ચડાવી હું $ છે; એ કદી પણ નિષ્ફળ નીવડતો નથી. પોતાના સમગ્ર જીવન બિરલા ભવન લઈ જવામાં આવ્યો અને ભસ્મવિસર્જનના દિવસ છે દરમ્યાન જેને માટે તેમણે પરિશ્રમ અને જહેમત ઉઠાવ્યાં હતાં તે સુધી તે ત્યાં રાખવામાં આવ્યો. સાંજે રાજઘાટ આગળ પ્રાર્થના હૈ હું કોમી એકરાગની સ્થાપના કરવામાં પોતાના જીવનકાળ દરમ્યાન કરવામાં આવી. એમાં ભાગ લેનારાઓ પૈકી ગાંધીજીના વહાલા હું € તેઓ વિફળ નીવડ્યા હતા. તે એટલે સુધી કે, વધુ ને વધુ લોકો ખુદ મિત્ર અલીગઢના ચુસ્ત રાષ્ટ્રવાદી મુસ્લિમ આગેવાન ખ્વાજા અબ્દુલ ૬ ૐ તેના પાયાને વિષે પણ શંકા કરવા લાગ્યા હતા. તેમના અવસાને, એક મજીદ હતા. તેમણે કુરાનમાંથી નીચેની આયતો વાંચી:
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક કા ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ન ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી 4
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષ
પ્રાર્થના માટે ભાવ જરૂરી છે, શબ્દો નહીં
વતનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ક