Prabuddha Jivan 2015 02 Gandhi Jivanno Antim Adhyay Visheshank

Author(s): Dhanvant Shah
Publisher: Mumbai Jain Yuvak Sangh

Page 36

ગંધી જી
પૃષ્ઠ ૩૬૦ પ્રબુદ્ધ જીવન ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૯ ફેબ્રુઆરી ૨૦૧૫
ગાંધી
F Iધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક ખ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક !
છે અતિશયોક્તિભરી ભાષામાં વાતો કરનારાઓના છોડાં સરદાર મને આટલું સારું લાગતું નહોતું. હું પોતાના કટાક્ષોના સપાટાઓથી ઉખેડતા. નીતિની બાબતમાં સરદાર રોકડ મૂડીના પાકિસ્તાનના હિસ્સાની રકમ ચૂકવવાના સંબંધમાં હું અને ગાંધીજી વચ્ચે મતભેદ નિઃશંક વધતો જતો હતો. આમ છતાં, પ્રધાનમંડળનો નિર્ણય પાછો ખેંચવામાં આવ્યો એ વસ્તુ સરદાર કે ગાંધીજીને માટે તેમના કરતાં વધારે પ્રેમ અને આદર ભાગ્યે જ પટેલને માટે ઊંટની પીઠ ભાંગી નાખનારા કહેવતરૂપ છેલ્લા તરણા છે છે બીજા કોઈનામાં હશે એમ કહી શકાય. નવી દિલ્હીમાં દુષ્ટતાભર્યો સમાન નીવડી. ઘણી બાબતોમાં ગાંધીજી તેમની (સરદારની) દૃષ્ટિથી ૬ હું એવો ગપગોળો ફેલાવવામાં આવ્યો કે, ગાંધીજીના ઉપવાસ જુદા પડતા હતા અને છતાં તેમના પર કરવામાં આવતા અન્યાયી ૬ સરદારનો હૃદયપલટો કરવા માટે છે. તેમણે સરદારના નિંદકોને પ્રહારો સામે ઉદારતાપૂર્વક તેઓ તેમને પડખે ખડા રહેતા હતા. હું કે જણાવ્યું કે, હું સરદારને ઓળખું છું. સરદારનું દિલ સૌને સંઘરવા ગાંધીજીને તેમને બચાવ કરવો પડે એ વસ્તુ તેમના ગર્વને કઠતી કે ? જેટલું વિશાળ છે.
હતી. સરદાર જાણતા હતા કે, માણસને પોતાની સમજ પ્રમાણે જે હૈ સ્પષ્ટ શબ્દોમાં કહ્યું છે કે, મારા ઉપવાસ હિંદમાંની મુસલમાન સત્ય લાગે તેની વિરુદ્ધ જઈને કાર્ય કરવાને ગાંધીજી કોઈને પણ લઘુમતીને અર્થે ખસૂસ છે. હિંદમાંના હિંદુઓ અને શીખો સામે કહે નહીં. પરંતુ સાથે સાથે તે એ પણ જાણતા હતા કે, તેમના કું તથા પાકિસ્તાનમાંના મુસલમાનો સામે છે. એ જેમ હિંદમાંની કેટલાક નિર્ણયોથી ગાંધીજીને પારાવાર દુઃખ થયું હતું. એ વજૂ મુસલમાન લઘુમતી અર્થે છે તે જ રીતે પાકિસ્તાનમાંની હિંદુ અને જેવા પુરુષે, એક શિસ્તબદ્ધ સૈનિક, એક વફાદાર સાથી તથા શું શીખ લઘુમતીઓને અર્થે પણ છે.
સોંપવામાં આવેલું કામ પોતાની મતિ અનુસાર નિષ્ઠાપૂર્વક કરનાર ? હું મુસ્લિમ લીગવાળાઓ એક રાતમાં મિત્રો બની જઈ શકે નહીં, રાજ્યનો એક પ્રધાન લઈ શકે એવો એકમાત્ર નિર્ણય લીધો. ક એમ સરદારે કહ્યાનું જણાવવામાં આવતું હતું. એનો સીધો ઉલ્લેખ તેમણે ગાંધીજી પર પત્ર લખ્યો : 9 કરીને ગાંધીજીએ જણાવ્યું કે, મોટા ભાગના હિંદુઓ એવો અભિપ્રાય હું જે રીતે કામ કરી રહ્યો છું એથી બીજી રીતે ન કરી શકું અને હું ધરાવે છે. “કેવળ શબ્દો દ્વારા નહીં પણ આચરણ દ્વારા સરદારની એ રીતે કરતાં હું જિંદગીભરના સાથીઓ પર બોજારૂપ થાઉં અને હું
એ ટીકા ખોટી પાડવાની’ મુસ્લિમ લીગવાળા મિત્રોની ફરજ છે. આપને પણ દુ:ખ પહોંચાડું છતાં હું આ જગા પરથી ખસું નહીં તો, 8 ગાંધીજીના ઉપવાસ, સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘની સલામતી સમિતિની સત્તાના મોહમાં આંધળો થઈ પડી રહું એમ જ મને પોતાને લાગે. તે બેઠક કાશ્મીરનો સવાલ ચર્ચવાને મળવાની તૈયારીમાં હતી એ જ આ અસહ્ય સ્થિતિમાંથી મને જલદી છૂટો કરવો જોઈએ. | વખતે આવ્યા. ગાંધીજીએ કહ્યું : “મારા ઉપવાસની અસર સંયુક્ત ૬ રાષ્ટ્રસંઘ પર પણ થાય અને એ સંસ્થાયે વિશુદ્ધ થાય એવો આશય ગાંધીજીના ઉપવાસને ચોથે દિવસે તેમને મળવા આવનારાઓમાં એની પાછળ રહેલો છે. મારા ઉપવાસ તો સમસ્ત દુનિયાને સ્પર્શે તેમના જૂના મિત્રો દિલ્હીના મૌલાનાઓ હતા. તેમણે કહ્યું કે, તે
શહેરમાં નોંધપાત્ર સુધારો' થવા પામ્યો છે અને એને આધારે ? હું ગાંધીજીના ઉપવાસને ત્રીજે દિવસે હિંદ સરકારે સરકારી યાદીમાં તેમણે ગાંધીજીને ઉપવાસ છોડવાને ફરીથી આજીજી કરી. શું જાહેર કર્યું કે, પાકિસ્તાનને ૫૫ કરોડ રૂપિયા તત્કાળ ચૂકવી દેવાનો અતિશયોક્તિ તેમનું ખાસ દૂષણ હતું. ગાંધીજી અનેક વાર તેમનું ? તેણે નિર્ણય કર્યો છે.
એ દૂષણ જોઈ ગયા હતા અને એથી તેમને ઊંડું દુઃખ થયું હતું. એ કે લેખિત નિવેદનમાં હિંદ સરકારના નિર્ણયને “અપૂર્વ પગલા' વસ્તુ તેમનું તથા હિંદના મુસલમાનોનું નિકંદન કાઢે એવી હતી. મેં રૃ તરીકે ગાંધીજીએ વર્ણવ્યો. તેમણે જણાવ્યું: ‘હિંદ સરકારના નિર્ણયે તેમણે તેમને ચેતવણી આપી કે, તમારે એકેએક શબ્દ તોળી તોળીને કું પાકિસ્તાનની સરકારની આબરૂને કસોટીએ ચડાવી છે.” બોલવો જોઈએ. મને ખુશ કરવાને તમારે કશું પણ કહેવું ન જોઈએ. હું * દિલ્હીના હિંદુઓ, મુસલમાનો તથા શીખો ‘તેમની આસપાસ મારા નિશ્ચયમાંથી ડગાવવાનો પ્રયાસ ન કરવો જોઈએ.
આખા હિંદમાં અથવા પાકિસ્તાનમાં ફાટી નીકળેલો દાવાનળ પણ એ પછી તરત જ કેટલાક હિંદુ અને શીખ નિરાશ્રિતો તથા પંડિત ? હું તોડી ન શકે' એવી હૃદયની એકતા સિદ્ધ કરે તો, એ વસ્તુ મારી નેહરુ તેમને મળવા આવ્યા અને તેમણે જણાવ્યું કે શહેરની પરિસ્થિતિ હું { પ્રતિજ્ઞાના શબ્દાર્થને સંતોષશે, એવી જાહેરાત કરીને ગાંધીજીએ ઝપાટાબંધ સુધરી રહી છે ત્યારે તેમણે તેમને બહુ ઉતાવળા ન $ હું ૧૫મી જાન્યુઆરીએ પોતાનું પ્રાર્થના-પ્રવચન પૂરું કર્યું. થવાને જણાવ્યું. કહ્યું કે, “તમે જે કંઈ કરો તેમાં સચ્ચાઈનો રણકો હૈ
તેમનો અવાજ અણધારી રીતે આગલા દિવસ કરતાં ઓછો મંદ હોવો જોઈએ. હૈ હતો. તેમણે કહ્યું કે, મારા ઉપવાસને ચોથે દિવસે અગાઉ કદી પણ દાક્તરો અસ્વસ્થ થયા હતા. ઉપવાસના પહેલા બે દિવસ દરમ્યાન
* ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક ૬ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષક ૬ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષંક ૬ ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક 5 ગાંધી
ગાંધી જીવનનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષ
'ભૂલ થાય છે, પણ તેને તરત સુધારી લેવી જોઈએ.
વતનો અંતિમ અધ્યાય વિશેષાંક ૬