Book Title: Nyaya Sangraha
Author(s): Ratnavallabhvijay
Publisher: Omkarsuri Aradhana Bhavan

View full book text
Previous | Next

Page 638
________________ ન્યાયાર્થમંજૂષા અને સ્વોપજ્ઞન્યાસનો સવિવેચન ગુર્જરાનુવાદ. આવતાં નિત્ય રૂટું આગમ થયે, fષવા / એવું જ રૂપ થાય, અને હું ન હોવાથી જ સ્તવનું પ્રત્યય આવતાં નિત્ય ટૂ થયે, ૩fષત:, કતવાન / એવું રૂ સહિત જ રૂપ થાય. તથા રH ૩૫રશે / આ ધાતુ સૂરિજીના મતે ત્િ હોવાથી સ્ત્રી પ્રત્યય વેટુ થયે, કન્વી, મિત્વા / રૂપ થાય. બીજા કેટલાંક અને વિદ્ નથી માનતા - આથી ૩૫ / પાઠ કેરલો છે. તેઓના મતે અનુસ્વારેત ધાતુ હોવાથી ટુ નો અભાવ થયે, યત્ના / એવું જ રૂપ થાય. (આમ ઉક્ત રીતે ન્યાયોવડે જ સિદ્ધ થઈ જવાથી પ્રત્યય, અર્થાતર વગેરે કાર્ય માટે ધાતુનો પૃથફ પાઠ કરવાની આવશ્યકતા ન હોવાથી, તેવા તફાવતવાળા ધાતુઓને અહીં શ્રી હેમહંસગણિજીએ પ્રાયઃ છોડી દીધાં છે. ) ૬. અહીં ન્યા. મં, માં “પ્રાય: નાતા:” એમ કહ્યું, તેમાં ‘ય’ ઘણું કરીને) એટલાં માટે કહ્યું કે, પક્ષનું ને ! આ ધાતુનું, ર્ પ્રત્યય અનિત્ય હોવાથી, ક્ષત્તિ / એવું રૂપ થાય જ છે. પરંતુ અક્ષતે / એ પ્રમાણે ફક્ત આત્મપદની સિદ્ધિ માટે જક્ષી / એ પ્રમાણે પરાઠિત એવો પણ ધાતુ અહીં દર્શાવ્યો છે. માટે “પ્રાયઃ” એમ કહ્યું છે. આ પ્રમાણે અહીં શ્રી હેમહંસગણિજીવડે રચાયેલ “ન્યાય સંગ્રહ” ઉપર સ્વરચિત “ચાયાર્થમંજૂષા નામની બ્રહવૃત્તિ ઉપર સ્વપજ્ઞન્યાસનું ગુજરાતી ભાષાંતર સંપૂર્ણ થાય છે. इति समाप्तोऽत्र न्यायसंग्रहस्य न्यायार्थमञ्जूषाख्यायां बृहद्धतौ श्रीहेमहंसगणिवर्यविरचितस्य स्वोपजन्यासस्य गुर्जरभाषानुवादः । 'આગમિક - ૫ - ધાતુઓ : વ્યાયાથ મંષા કેટલાંક આગમિક (આગમસિદ્ધ = આગમગ્રંથોમાં જ પ્રયોગ કરાયેલાં) ધાતુઓ પણ દેખાય છે. જેમ કે, ૬ માછીને ! ઢાંકવું, આચ્છાદિત કરવું. ટ્ટિતા પટ્ટાતા | પઢશાળા આચ્છાદિત કરાઈ, બંધ કરાઈ. (૧) વિવુર્વ વિયાયામ્ | વિવિધ ક્રિયા કરવી, વિવિધ રૂપો કરવાં. વામનઃ ૦ (૨-૧-૬૩) સૂત્રથી થતો નામી સ્વરનો દીર્ઘ આદેશ અનિત્ય હોવાથી તેનો અભાવ થયે, વિર્વતિ | વિવુંવિતમ્ ! વિવુંવિત્વ | (૨) યુર્વ સર ! પૂર્વની જેમ દીઘદિશનો અભાવ થયે, ર્વતિ વિ ઉપસર્ગપૂર્વક આ ધાતુનું વર્ગ ! રૂપ થાય. (વિવુર્વ ધાતુનું તો વિવિFી ! રૂપ થાય એમ બે વચ્ચે તફાવત જાણવો) (૩) ૩ષ નિવાસે ! નિવાસ કરવો, વસવું. એ કારાંત છે. વેચાણ ૦ (પ-૩-૧૧૧) સૂત્રથી બન પ્રત્યય આવતાં, (રિ ૩૫ + મન + | -) પર્યુષણ | શબ્દ થાય. (૪) . યુદં ઉદ્ધાળે ! ઉદ્ધાર કરવો. નિર્મૂઢમ્ ! ઉદ્ધત. (૫) આ બધાંય લૌકિક વગેરે ધાતુઓ લક્ષ્યાનુરોધથી (પૂર્વમહાકવિપ્રયોગના સામર્થ્યથી) સિદ્ધ ૫૯૦

Loading...

Page Navigation
1 ... 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688