Nyaya Sangraha

Author(s): Ratnavallabhvijay
Publisher: Omkarsuri Aradhana Bhavan

Page 654

ક્રમાંક
(૧૯)
(૨૦)
(૨૩)
(૨૧)
(૨૨) ભૌમુળવો: મુલ્યે कार्यसंप्रत्ययः ।
(૨૪)
(૨૫)
ન્યાય
सन्निपातलक्षणो विधिर - निमित्तं तद्विघातस्य ।
(૨૬)
न स्वरानन्तर्ये ।
પ્રસિદ્ધ યહિામન્તરો । નિર્યો । દીર્ઘવિધિમાં યત્વ અસિદ્ધ થયું. તેવું + વીરું = તબ્બારું। ત્વ વિધિમાં યત્વ અસિદ્ધ થયું.
લ, વમૂત્યુષા ।
૬. પ્રધાનાનુયાયિનો વ્યવહાાઃ
।
ચાળસ્વ સ્થેળ: ૦ (૩-૧-૧૩૮) સૂત્રમાં મુખ્ય એવા ‘કર્તા’ રૂપે જ ચરણોનો સજા. સાથે દ્વન્દ્વ સમાહાર થાય, ‘કરણાદિ’ રૂપે ગૌણ ચરણોનો સમા. ૪. ન થાય. प्रत्यष्ठात् कठकालापम् । उद्गात् कठकौथुमम् । મુનીન્( મુનિ + અસ્)) મુખ્ય સ્થાની ષષ્ઠી નિર્દિ. રૂ નો જ દીર્ઘ થયો. નીનોત્વમ્ । અહીં ગૌણ નૌત પૂર્વમાં આવ્યો, દ્રવ્યવાચી પ્રધાન હોયને ઉત્પન પાછળ આવ્યો. ટીÉમુલા ગાતા । અહીં કૃત્રિમ સ્વાંગ ન આઙો યમદન: સ્વÌ ચ (૩-૩-૮૬) હોવાથી અન્નદ્દ ૦ (૨-૪-૩૮) થી જૈ ન થયો. અહિ સ્વ – અઙ્ગ શબ્દનો સમાસ ન કર્યો.
૨. પ્રધાનાનુયાયિ અપ્રધાનમ્।
कृत्रिमाकृत्रिमयोः कृत्रिमे ।
क्वचिदुभयगतिः ।
ઉદાહરણ
જ્ઞાપક
વપાવ । અહીં ળવ્ થકી દ્વિત્વ થયે અનેકસ્વરી થાતોનેજ ૦ (૩-૪-૪૬)માં પણ્ ધાતુ થાતોનેજ ૦ (૩-૪-૪૬) થી સામાન્યથી ‘અને સ્વાત્' એવું વચન. આમ્ કરીને ખત્ નો વિઘાત ન કરે.
धातोः स्वरूपग्रहणे तत्प्रत्यये कार्यविज्ञानम् ।
સિદ્ધે સત્યાભ્યો નિયમાર્થ: । ડી । માં નિ રીર્થ: (૧-૪-૮૫) થી દીર્ઘ સિદ્ધ છતાં ફૅન્દ્ર૦ (૧-૪-૮૭) સૂત્રનો આરંભ નિયમ માટે છે.
(૨૭) નબુ તત્વો ।
ન સયિકીય૦ (૭-૪-૧૧૧) સૂત્ર માં પૃથગ દ્વિનું ગ્રહણ.
વૃત્ત્વત્તોડમલે (૧-૧-૨૫) એ પ્રમાણે નિર્દેશ.
વહુનાહિ: ાય: । વક્રુતસ્ત્રી ગ્રીવા । અહીં કૃત્રિમ
સ્વાંગની જેમ યદુનાડિ: સ્તમ્ય:। યદુતન્ત્રી તેવા પ્રયોગો દેખાવા. વીળા એ અકૃત્રિમ સ્વાંગમાં પણ નાડી (૭-૩-૧૮૦) થી ધ્ નો નિષેધ.
F
ચરળસ્ય૦ (૩-૧-૧૩૮) સૂત્રમાં ‘ઘરળસ્ય' એમ સામાન્યથી વિધાન. (‘મુખ્યકર્તા’ એવું વિશેષણ) ન આપ્યું.
દીર્ઘ માટે પુનઃ ફન્હ॰ (૧-૪-૮૭) સૂત્રથી વિધાન કરવું.
તે તે સૂત્રમાં પ્રત્યયનું કોઈ વિશેષણ ન આપવું.
।
દુષ્યન્ત પ્રયુક્તે – દૂષતિ ની જેમ રોષળ યુદ્, તાં વરોતિ – ર્િ – દુષતિ ૬ ૩૧: ૦ (૪-૨-૪૦) થી ૐ દીર્ઘ ન થાય. સ્રષ્ટા, કટ્ટા । ની જેમ રજ્જુřખ્યામ્ । વગેરેમાં અ: સૃપ્તિ૦ (૪-૪-૧૧૧) થી જ્ઞ ન થાય. ગતિ, નાવ્યતિ । અહિ વે (૧-૨-૨૫) પૂર્વવત્. સૂત્રમાં વૅ સદેશ યાવિપ્રત્યયનું જ ગ્રહણ.