Nyaya Sangraha

Author(s): Ratnavallabhvijay
Publisher: Omkarsuri Aradhana Bhavan

Page 648

ક્રમાંક
(૧)
(૨)
(૩)
(૫)
પરિશિષ્ટ
ન્યાયોનાં સંક્ષિપ્ત બોધ માટે કોષ્ટક
પ્રથમ વક્ષસ્કાર (શ્રી હેમચંદ્રસૂરિ સમુચ્ચિત) ૫૭ ન્યાયો
ન્યાય
૧. સ્વ રૂપે શલ્ય –
૨. અશબ્દ સંજ્ઞા -
सुसर्वार्द्धदिक्शब्देभ्यो
जनपदस्य ।
ऋतोर्वृद्धिमद्विधावयवे -
મ્યઃ।
आद्यन्तवदेकस्मिन्।
L
૧
ઉદાહરણ
• ૧. સમ: રાઃ (૫-૧-૭૭) માં રહ્યાં ધાતુ અને ચક્ષુ આદેશ - બંને રહ્યા રૂપનું ગ્રહણ. ૨. ૩૫સદ્દિ: વિ: (૫-૩-૮૭) માં ॥ સંજ્ઞક જ ધાતુનું ગ્રહણ.
કેવળ મધ ની જેમ સુ વગેરેપૂર્વક પણ માધ થી અગ્ ની સિદ્ધિ, સુમધઃ । વગેરે.
સ્વાસ્થ્ય ( ૧ ) ધ્રૂવ ( ૨ ) વીર્ય – (૧) સન્નિ નમ્ । વસ્તીને (૨-૪-૯) થી ( ૩ ) ખુતા: । હ્રસ્વ, તત્ - અહીં વ્યં. નો હૂઁસ્વ ન થાય. (૨) પ્રતીષ: ।અન્ન: પ્રવીર્યશ (૨-૧-૧૦૪) થી ૐ નો દીર્ઘ. કૃષન્ત્રઃ ।માં વ્યં. નો દીર્ઘ ન થાય. (૩) હૈ ચૈત્રફ હિ । પૂરાવામન્ત્રસ્ય ૦ (૭-૪-૯૯) થી ઞ નો પ્લુત આદેશ.
00×
શાપક
૧. નવીમિાઁનિ(૩-૧-૨૭)માંબહુવચન
२. स्वरादुपसर्गाद्दस्ति कित्यधः (૪-૪-૯) માં થા વર્જન.
સુસાં તંદ્રાષ્ટ્રણ્ય (૭-૪-૧૫) સમદ્રસ્થ વિશઃ (૭-૪-૧૬) માં ઉ. ૫. ની વૃદ્ધિનું વિધાન. -અંશાતો: (૭-૪-૧૪) સૂત્રથી અંશવાચી શબ્દથી પર ઋતુવાચી ઉ. પદની વૃદ્ધિનું વિધાન.
વર્ષાંસુ મન્વં વાષિવમ્ । ની જેમ પૂપૂિર્વક પૌર્વવાષિમ્ । ઉભયત્ર વર્ષાંતેભ્યઃ (૬-૩-૮૪) થી રૂર્ । શિશિરે મયં શૈશિમ્, પૂર્વજ્ઞશિમ્ । ‘ મતુંસન્ધ્યાવે૦ (૬-૩-૮૦) થી અન્
સૂત્રમાં હ્રસ્વ અને દીર્ઘના સ્થાનિનો અનિર્દેશ.
(૧) વર્ણની આદિવત્ ૐ - અયાશ્ચ । માં (૧) ૪ સ્વરે પાવ: પ ગુરુનામ્યારે ૦ (૩-૪-૪૮) થી આમ્ આદેશ । (૨-૧-૧૦૨) માં fTM નું વર્જન. નામની આદિવત્ – વેન્દ્રઃ ફન્ને (૧-૨-૩૦) થી જો ના ઓ નો અવ । (૨) અન્નવદ્ વર્ણની કલ્પના - ૐ હ્તા । નામિનોનુ: ૦ (૪-૩-૧) થી ગુણ, નામની અન્નવદ્ - પરમસર્વક્ષ્મ, સર્વક્ષ્મસર્વારે ઐસ્માતો (૧-૪-૭) થી મૈં ।
(૨) યન્તિ વગેરેમાં ડ્યૂ – બાધ માટે હ્વિળોિિત વ્યૌ (૪-૩-૧૫) થી યત્વ - વિધાન.