________________
સક્ષમાળા
ધર્માનુભવ એમને એ ત્રણ મુહૂર્ત બેખું છું. મારી સ્ત્રી ધર્મશાસ્ત્રના કેટલાક ખાધ પામેલી હાવાથી તે પશુ સ્ત્રીવર્ગને ઉત્તમ યમનિયમના આધ કરી સામાહિક સભા ભરે છે. પુત્રો પણ શાસ્ત્રના બનતા પરિચય રાખે છે. વિદ્વાનેાનું સન્માન, અતિથિનું સન્માન, વિનય અને સામાન્ય સત્યતા, એક જ ભાવ એવા નિયમો બહુધા મારા અનુચરો પણ સેવે છે. એએ બધા એથી શાતા ભાગવી શકે છે. લક્ષ્મીની સાથે મારી નીતિ, ધર્મ, સદ્ગુણુ, વિનય એણે જનસમુદાયને મહુ સારી અસર કરી છે. રાજાસહિત પણ મારી નીતિવાત અંગીકાર કરે તેવું થયું છે. આ સઘળું આત્મપ્રશંસા માટે હું કહેતા નથી એ આપે સ્મૃતિમાં રાખવું; માત્ર આપના પૂછેલાં ખુલાસા દાખલ આ સઘળું સંક્ષેપમાં કહેતા જઉં છું.
૧૭૮
શિક્ષાપાઠ ૬૫. સુખ વિષે વિચાર—ભાગ ૫
આ સઘળા ઉપરથી હું સુખી છું એમ આપને લાગી શકશે અને સામાન્ય વિચારે મને અહુ સુખી માના તા માની શકાય તેમ છે. ધર્મ, શીલ અને નીતિથી તેમજ શાસ્રાવધાનથી મને જે આનંદ ઊપજે છે તે અવર્ણનીય છે. પણ તત્ત્વદૃષ્ટિથી હું સુખી ન મનાઉં. જ્યાં સુધી સર્વ પ્રકારે ખાદ્ય અને અત્યંતર પરિગ્રહ મૈં ત્યાગ્યા નથી ત્યાં સુધી રાગદોષના ભાવ છે. જો કે તે બહુ અંશે નથી, પણ છે; તે ત્યાં ઉપાધિ પણ છે. સર્વસંગપરિત્યાગ કરવાની મારી સંપૂર્ણ આકાંક્ષા છે; પણ જ્યાં સુધી તેમ થયું નથી ત્યાં સુધી હજી કોઈ ગણાતાં પ્રિયજનના વિયેગ, વ્યવહારમાં હાનિ, કુટુંબીનું દુઃખ એ થાડે અંશે પણ
