________________
२२
રૂપાનાં અનંત શક્તિ પણ
ઉત્પત્તિ કુદરતી શક્તિઓ વડે થઈ શકતી નથી, તેમજ તેને નાશ પણ થઈ શકતા નથી; તેની સંખ્યામાં વધારાધટાડા પશુ થઈ શકતા નથી; એમ સ્થૂળ વસ્તુ જુદાં જુદાં સ્વરૂપમાં પરિવર્તન પામી શકે છે. તેમજ કુદરતી નવી નવી અત્યંત દિશામાં વાળી શકાય છે, છતાં વિશ્વમાં જેટલી વસ્તુ અને જેટલી શક્તિ હાય તેટલી જ તે કાયમ રહે છે, એ હુછ પશુ છેલ્લી ઢબના વિજ્ઞાનશાસ્ત્રીઓના અભિપ્રાય છે. આ અનુમાનમાં અર્વાચીન વિજ્ઞાને વિશેષ જાણુવા જેવા સુધારાવધારા ૉજ નથી; તેણે તે માત્ર ચોક્કસ પ્રયાગ વડે અમુક અમુક ક્ષેત્રમાં તેની સાબિતી કરી છે.
આ અણુવાદ કે આપણા વખત સુધી ચાલુ રહેલા છે. આપણા વખતમાં અણુને લગતા જે નવા પ્રયાગ કરવામાં આવ્યા છે, તે ધ્યાનમાં રાખીને તે વિષે નવેનામે વિચાર કરવા પડશે એ દેખીતું છે. પરંતુ સ્થૂળ વસ્તુનાં મૂળ તત્ત્વે ગમે તે હાય-પછી તે અણુ ડાય કે શક્તિ હૈય—તાપણુ ત્રણ પ્રશ્નો ઉપસ્થિત થાય છે; તેના જવાબ જડવાદીઓએ આપ્યા વગર છુટકા નથી : ૧. આ અણુ કે શક્તિરૂપ તત્ત્વ અસલ છે તેનું પ્રમાણ શું? ૨. તેઓ સ્વયંભૂ છે. એને પુરાવા ક્યાં છે ? ૩. માણુસની બુદ્ધિ આટલામાં સતેાષ માનીને તેની હસ્તીને ખુલાસા શા માટે ના માગે? આ પ્રશ્નોના જવાબમાં જડવાદ કશું જ કહી શકતા નથી.
'
તમામ જડવાદની માફક એપિક્યુરીઅન જડવાદ પણ એવું વિધાન કરે છે કે વસ્તુ અનાદિછે. આમ માનવાનું કારણ શું એમ પૂછવામાં આવે છે ત્યારે જડવાદી એમ કહે છે કે શૂન્યમાંથી કઇ નીકળી આવવું એ અશક્ય છે. કારણવાદને નિયમ એ છે કે જે કંઈ પહેલાં હસ્તીમાં હતું નહિ તે પોતાની મેળે હસ્તીમાં આવે એ અશકય
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
