________________
સુખી થવાની માત્ર એક કળા છે.” જડવાદને આધારે આ સિવાય નીતિને બીજે કઈ પણ ખુલાસે થઈ શકતો નથી, અને વળી તે જડવાદના સિદ્ધાંત પ્રમાણે જ અનુચિત છે; કેમકે જડ વસ્તુ વિના જે બીજું કંઈ જ હેય નહિ તે આનંદ એટલે શું?
૪. જડવાદની લોકપ્રિયતાનાં કારણે
ક્રાંસમાં ક્રાંતિ ઉપજાવવામાં જડવાદે મેટ ફાળો આપે હતે, છતાં એ કાન્તિ થયા પછી જીવાદની સામે મોટો પ્રત્યાવાત ઉપસ્થિત થયેલો માલુમ પડે છે. જે પ્રમાણે ડિમેક્રિીટસના જમાના પછી તેના શિક્ષણની સામે સક્રેટીસ, પ્લેટ તથા એરિસ્ટોટલે તેની વિરૂદ્ધ હીલચાલ શરૂ કરી હતી, તેજ પ્રમાણે ફાંસની કાંતિ પછી પણ પશ્ચિમ યુરોપમાં કાન્ટ, હેગલ, વગેરે મેટા કલ્પનાવાદીઓનો જમાને શરૂ થયો. જડવાદને લીધે નર્યો સંશયવાદ પ્રસરી જાય છે, કે નાસ્તિક બની જાય છે, અને ધર્મ તથા નીતિનો નાશ થાય છે એમ માલુમ પડવાથી આ મહાન તત્ત્વશાનીઓએ તેને સામનો કરીને પિતાને એવો વિચાર દર્શાવે કે વિશ્વને ખુલાસે કરવાનો હોય તો તે સ્થૂળ વસ્તુને આધારે નહિ પણ મન તથા તેના વિચારને આધારે કરવો જોઈએ. વળી કેટલાક વખત સુધી જડવાદ પર ક૫નાવાદને જય થયેલ છે એમ લાગતું હતું. જેમ ગ્રીસના ઇતિહાસમાં લેટો તથા રિસ્ટોટલનો જમાનો એ દેશના તત્વજ્ઞાનને સોનેરી જમાને માલૂમ પડે છે તેમજ પાશ્ચાત્ય તત્વજ્ઞાનના ઈતિહાસમાં કાન્ટ તથા હેગલને જમાને વિશેષ ઝળકતો જોવામાં આવે છે. તેમની વિચારસરણુઓમાં ભૂલો હોવા છતાં હજી સુધી તેમની તોલે આવે એવા બીજા બાહોશ તત્વજ્ઞા લીએ ફરી ઉપસ્થિત થયા નથી. પરંતુ જાવાદના જોખમથી કઈ પણ જમાનો નિરાળો રહી શકતો નથી,
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
