________________
-એવું જે માણસ આપણને હઠથી જણાવે છે તેના તેજ માણસે જણી વાર બીજે પ્રસંગે આપણને એવું પણ જણાવે છે કે આપણું સલા જ્ઞાન વસ્તુભેદન પર આધારભૂત છે, તેથી અનાદિ કાળ કે સનાતન કાળ વિષે આપણને કોઈ પણ જાતને ખ્યાલ પ્રાપ્ત થઈ શકે નહિ.
વળી જડવાદી શક્તિનો ખુલાસો કરવા માટે પણ અશક્ત છે. તેઓ શક્તિના સ્વરૂપને ખુલાસો કરી શકે એવી આશા તો આપણે નજ રાખી શકીએ; પરંતુ વસ્તુ તથા શક્તિના પરસ્પર સંબંધ વિષે આપણે ગ્રહણ કરી શકીએ એવો ખુલાસે તેમણે આપણને આપવો જ જોઈએ. આ બાબતની જાત જાતના ખુલાસા આપવામાં આવ્યા છે, પરંતુ તે એકબીજાને મળતા આવતા નથી, એટલું જ નહિ પણ બુદ્ધિ તથા વિજ્ઞાનના નિયમો પ્રમાણે તે અનુચિત માલૂમ પડે છે. દાખલા તરીકે ઘણાખરા જડવાદીઓ એવું વિધાન કરે છે કે શક્તિ તે વસ્તુમાં અધ્યાહાર રહેલી છે, તેથી વસ્તુ તેના સ્વરૂપ પ્રમાણે સક્રિય છે. પરંતુ આ દલીલ વડે ભૌતિકશાસ્ત્રના એક પાયારૂપ નિયમને નકાર કરવામાં આવે છે. ન્યુટન કહે છે કે “કઈ પણ પદાર્થ પર કોઈ બાહ્ય શક્તિ અસર ન કરે ત્યાં સુધી તે આરામની સ્થિતિમાં હોય તે તે તે સ્થિતિમાં કાયમ રહે છે, અથવા તે એક સીધી લીટીમાં હીલચાલ કરતે હેય તે તેજ દિશામાં ગતિ કરતો ચાલુ રહે છે.” એરિસ્ટોટલના વખતથી માંડીને આ નિયમ જાણીતું છે, અને અનુભવ વડે તેની સત્યતા સાબિત પણ કરવામાં આવી છે, માટે વસ્તુ સક્રિય નથી પણ નિષ્ક્રિય છે. તેને મનનાં લક્ષણો વડે વેન્દ્રિત કરવામાં આવે છે, ત્યારે જ તે સક્રિય હોય એવી રીતે તેનું વર્ણન થઈ શકે.
કુદરતમાં વ્યવસ્થા છે, નિયમો છે તથા સંમેળ પણ છે, પરંતુ જડવાદને આધારે આ બાબતને ખુલાસો આપી શકાય એમ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
