________________
૪૮
યાદદાસ્ત, મુદ્ધિ, લાગણી તથા ઇચ્છા ઉદ્ભવ પામે છે, પરંતુ આ ભારે વિધાનના કાઈ પણુ જાતના ખુલાસેા હજી સુધી સુચવવામાં આવ્યા જ નથી. મહાન જડવાદી પ્રૉફેસર ટિંડાલના આ શબ્દો હજી પણ ખરાજ લાગે છે કે “ મગજનાં તત્ત્વાની હીલચાલમાંથી ચેતનાને લમતી ખીનાએ કેવી રીતે બનવા પામે છે તેના ખ્યાલ થઇ શકતા જ નથી. માણુસની ચેતનાના ક્ષેત્રમાં અનુભવવામાં આવેલી એક પણ મીનાને ખુલાસા હજી સુધી જડવાદે પુરા પાડયા જ નથી.
39
પરંતુ ઇશ્વરવાદીના દૃષ્ટિબિંદુથી જડવાદને મેટામાં મેટા જે એ વાંધા નડે છે તે વિષે કંઇક કહેવાનું હજી બાકી છે :
(૧) સમસ્ત માણુજાતને જે નીતિનું ભાન થાય છે તે જડવાદીની આડે આવે છે. ખરાખેાટા વચ્ચેના ભેદ કેવી રીતે સમજવામાં આવે છે એ વિષે જડવાદને આધારે કાઈ પણ જાતનેા ખુલાસે આપી શકાય એવું નથી. જ્યાં કૅવળ ભૌતિક નિયમા માનવામાં આવે છે ત્યાં પાપના કશે અર્થ નથી. છતાં ખરાખેાટાની વચ્ચે માણુસજાત હમેશાં પસદગી કરે છે. આ ભેદ વિષેની સમજણુ તેમજ આ પસંદગી વાસ્તવિક ખાખતા છે એવુ' સમસ્ત માણુસજાતની પ્રેરકબુદ્ધિ કબુલ કરે છે. વિશ્વના ખુલાસાને અર્થે રજી કરવામાં આવેલી જે કાઈ વિચારસરણીમાં આ વાનાંની અવગણના કરવામાં આવે છે તેને વિશ્વના સાચા ખુલાસા તરીકે કાઇ પણુ હિસાબે સ્વીકારી શકાય નહિ.
(૨) માણુસ સ્વભાવે ધાર્મિક પ્રાણી છે. તેને અમુક આત્મિક અગત્યનું ભાન હેાય છે, અને ઈશ્વરને અભાવે એ અગત્યાને પુરી પાડી શકાય એમ નથી. ઈશ્વરની હસ્તીનેા નકાર કરવામાં આવે છે, આત્માના અમરપણાને નકાર કરવામાં આવે છે, અને માત્ર
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
