________________
છે કે આવી વસ્તુ ખરેખર હસ્તી ધરાવે છે. જ્યાં વસ્તુ વિષેની જાણ હોય છે ત્યાં તેની સાથે હમેશાં મન વિષેની જાણ પણ જોડાયેલી રહે છે એવી દલીલ કઈને કરવી હોય તે તે કરી શકે; એમ આ બંને પ્રકારની જાણ એકબીજાથી જુદી છે, અને સ્વતંત્ર છે. પરંતુ આવી દલીલ કરવી જડવાદીને માટે અનુચિત છે, કેમકે તેની સમજણ એવી છે કે વરતુ વિષે મારી સાળી જાણ વરતુભેદન પર આધાર રાખે છે. આપણે કહીએ છીએ કે મનની સાથે વસ્તુ સંબંધમાં આવે છે ત્યારે જ તે વિષેની જાણ થઈ શકે છે, તેથી વસ્તુ વિષેની જાણુ વિચાર પર આધાર રાખે છે. જે વસ્તુને આધારે જડવાદી માણસ બુદ્ધિને ખુલાસે કરવાના પ્રયત્નો કરે છે તે વસ્તુ પહેલાં જે બુદ્ધિ ન હોય તો તેને ખુલાસો કદી પણ થઈ શકે નહિ.
વળી જડવાદી એમ કહે છે કે વસ્તુ અનાદિ છે. આ વાત પણ તે સાબિત કરી શકતો નથી. પરંતુ તે સાબિત કરવાના પ્રયત્ન તેણે કરવા જ જોઈએ; કેમકે એ બાબત પર દુનિયાભરમાં સધળો જડવાદ આધારભૂત છે. હવે આ બેમાંની એક વાત માન્યા વગર છુટકે નથી, એટલે તે વસ્તુ અનાદિ છે, કાં તેની ઉત્પત્તિ કરવામાં આવી છે. સ્વયંભૂ હેય એવું વિશ્વમાં કંઈક તો છે,
એ વાત આપણે બધા કબૂલ કરીએ છીએ. ઈશ્વરવાદીઓ માને છે, નિરીશ્વરવાદીઓ માને છે, જડવાદીઓ માને છે, તેમજ સર્વેશ્વરવાદીઓ પણ એ વાત માને છે. રવયંભૂપણુને ખુલાસે કરવાની ફરજ આપણે એકબીજાને પડતા નથી, કેમકે એ વાત સર્વત્ર સ્વીકારવામાં આવે છે, અને જે ગાંડ હેાય તેજ તેને અસ્વીકાર કરે. સવાલ એટલો જ છે કે સ્વયંભૂ શું છે? આ સ્વયંભૂ અસ્તિત્વ મન છે કે વસ્તુ, વ્યતીય છે કે અવ્યકતીય છે, જાણી શકાય કે જાણી ન શકાય એવું છે? વસ્તુ સ્વયંભૂ છે એમ કહેવાનું જ
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
