________________
૪ર
સમાએલું છે; અથવા ખીજા શબ્દોમાં કહીએ તાપણુ ચાલે કે જેવું કશું જ કારણ મળતું નથી એવાં તત્ત્વા હમેશાં પરિણામની માંહે હાજર્હાય છે. પરંતુ આવી દલીલ ચાલે નહિ. નાનાને આધારે મેટાના ખુલાસે થઈ શકે નહિ. આ બધાનુ પરિણામ એ આવે છે કે જડવાદી જો કે જગતની ઉત્પત્તિ એક અપરિમિત મન વડે થએલી છે એવું માની શકતા નથી, તાપણુ તકારમાંથી શનકાર વડે કરવામાં આવેલી આખી ઉત્પત્તિમાળાને તે માની શકે છે. આ તે અજાયબ જેવી વાત કહેવાય. લાક લખે છે કે “ સાળાં વાનાંમાં જે પ્રથમ વાનુ હુંય તેમાં હવે પછી જેટલી સંપૂર્ણતા હાઈ શકે તેટલી બધી સંપૂર્ણતાના સમાવેશ થએલે હાવા જોઈએ. વળી તેમાં જે કંઇ સંપૂછ્યુંતાન હોય તે તે અન્ય કાઈ વાનાને આપી શકે પણુ નહિ, એ પરથી જણાય છે કે જે સૌથી પ્રથમ સનાતન અસ્તિત્વ હોય તે સ્થૂળ વસ્તુ હાઈ શકે નહિ; ” અથવા ખીજા શબ્દોમાં એમ કહેવાય કે દરેક કારણ તે પુરતું કારણ હેવું જ જોઇએ.
19
૬. જડવાદની વિરૂદ્ધૃ ઉપસહારરૂપ દલીલઃ
મન તથા તેના દરેક વિકરણ પહેલાં જેની હસ્તી હાય, તથા જે સધળા વિચાર સંબંધી સ્વાયત્તશાસન ધરાવતી હે ય, એવી અમુક વસ્તુ હાય છે એવું જડવાદી ધારે છે. પરંતુ એ દેખીતું છે કે આ વાત કદી પણ સાબિત થઈ શકે નહિ; કેમકે જો એવી વસ્તુ હાય તાપણુ જડવાદી તેને વિષે જાણી શકે નહિ. આથી જડવાદીને સ્કૂલ કરવુ પડે છે કે આવી વસ્તુ અજાણી છે, તેમજ જાણી ન શકાય એવી પણ છે. જેને એક જ છેડા ડ્રાય એવી એક સાટીના ખ્યાલ કરવા એ જેટલુ અશકય છે તેટલી જ અશક્ય આવી વસ્તુ છે. છતાં જડવાદી હઠીલા બનીને એવું વિધાન કરે
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
