________________
ત્રીજું, આ સાથે સંબંધ ધરાવનાર ત્રીજું કારણ તે વિજ્ઞાન તથા સમાજવાદ વચ્ચેનો સંબંધ છે. કાર્લ માર્કસે હેગલના સિદ્ધાંત પર પિતાને સામ્યવાદ આધારભૂત કર્યો હતો, તેથી ચાલુ જમાનાને જડવાદ વિશેષે કરીને તેના શિક્ષણ વડે પ્રેરિત થયેલે માલુમ પડે છે. એ વિષે પણ કોઈ બીજા વ્યાખ્યાનમાં આપણે વિચાર કરીશું; અહીં એ વિષે કંઈ કહેવાની જરૂર નથી. આ વ્યાખ્યાનમાં જે જડવાદ વિષે વાત કરવામાં આવે છે તેને વૈજ્ઞાનિક જડવાદ કહેવામાં આવે છે, એટલે વિજ્ઞાનના દષ્ટિબિંદુથી જે જડવાદ કલ્પવામાં આવે છે તે; ત્યારે કાર્લ માર્કસને જડવાદ હેગલના તત્વજ્ઞાન પર આધારભૂત હેવાથી તેને તાકિ જડવાદ કહેવામાં આવે છે.
હવે દેખીતું છે કે જ્યાં સુધી આપણે ભૌતિક પ્રદેશને જ અભ્યાસ કરીએ છીએ ત્યાં સુધી સ્થૂળ વસ્તુ, તેના રૂપ તથા તેની ગતિ સિવાય આપશે તે વિષે બીજું કંઈ પણ જાણવા પામવાના નથી. ઈશ્વર, આત્મા, અથવા આત્માના અમરપણુ વિષે આપણને સ્થૂળ વસ્તુમાંથી કશી માહીતી મળી શકે નહિ એ દેખીતું છે. કોઈ પણ વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિ કે સાધન વડે વિશ્વમાં મુક્તચ્છા કે મનની બીજી કઈ પણ સ્થિતિ પારખી શકાય તેમ નથી; અર્થાત્ જેથી માણસનું જીવન સાર્થ બને છે એવાં સઘળાં વ.નાં વિજ્ઞાનના દષ્ટિબિંદુથી છેવટ સુધી એક મર્મરૂપ રહે છે.
૫ જડવાદના સમર્થનમાં કરવામાં આવતી દલીલો
જે જવાદમાં સત્યને આભાસ રહેલ ન હોય તે તે આજ સુધી ટકી રહ્યો ન હેત. હવે લેકે તે તરફ વલણ રાખે છે તેનાં કારણ શાં હશે? સામાન્ય રીતે જડવાદને સમર્થનમાં જુદી જુદી બે દલીલ કરવામાં આવે છે. આ દલીલ અહીં એક
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
