________________
વિચારસરણી પ્રત્યે જનતાને આકર્ષવાની બાબતમાં તે એ કારણથી ભાગ્યશાળી હતી કે તેને પિતાના જેટલા જ લોકપ્રિય કવિને સાથ પણ મળે. એપિક્યુરસ પિતે ગ્રીક હતા, ત્યારે લ્યુકેશિઅસ રોમન હતું.
- હવે એપિક્યુરસ સત્ય પરના પ્રેમની ખાતર તેને શોધતો ન હતા, અને એમ કરું છું એવો દાવો પણ કરતે ન હતોસત્ય શોધવાને તેને હેતુ સુખાનુભવ પ્રાપ્ત કરવાનો હતો, અને એજ હેતુથી તે અન્યને પણ તે શોધવાની ભલામણ કરતા. તેના દષ્ટિબિંદુથી સત્ય તથા સદાચારનું મૂલ્ય એજ બાબતમાં સમાએલું છે કે તે વડે દુઃખથી દૂર રહી શકાય છે, અને સુખાનુભવ પ્રાપ્ત થઈ શકે છે. લ્યુકેશિઅસને એપિકયુરસનું શિક્ષણ શાં શાં કારણોને લીધે સારું લાગતું હતું એ વિષે તે આપણને હોંશભેર જણાવે છે. આ શિક્ષણારે બીકમાંથી મુક્તિ મળે છે એમ તેને લાગતું હતું તે વડે ઈશ્વરના લેધ વિષેના વિચારથી તેમજ આવનાર છવનની ધાસ્તીથી માણસના મનને મુક્ત કરવામાં આવે છે.
હવે એપિક્યુરસ તથા લ્યુકેશિઅસના જમાનામાં ધર્મને નામે જાત જાતના વહેમ ઉપસ્થિત થયા હતા એ દષ્ટિએ જોઈએ છીએ ત્યારે તેમના આ હેતુ સંબંધી આપણે કદાપિ અમુક અંશે સહાનુભૂતિ દર્શાવવી પડે. છતાં આવા હેતુમાંથી જે કંઈ વિચારસરણું ઉપસ્થિત થાય તેમાં ખામી આવ્યા વિના શી રીતે રહી શકે, એ વિષે વિચાર કરે છે. પરંતુ એપિક્યુરીઅન લોકોને મૂળ હેતુ ગમે તે હોય તે પણ એ વડે તેઓ ભૌતિક પ્રદેશને અભ્યાસ કરવા માટે આર્જાયા હતા, અને તેની સઘળી આમીઓ હોવા છતાં ભૌતિકશાસ્ત્રને લગતું કે વિશેષ ઉપયોગી અનુમાન પ્રાચીન કાળમાંથી પ્રાપ્ત થયું હોય તે તે બેશક આ અણુવાદ જ છે. જાવસ્તુનાં મૂળ તો અણુ છે. એ અણુની
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
