________________
२७
નિÖયા પણુ હ્મણી વખતે તેના તેજ માલૂમ પડે છે, સિદ્ધાંત તરીકે મારે ઉત્ક્રાંતિવાદ સાથે કશી તકરાર નથી. માત્ર નિરીક્ષરવાદ સાથે જ્યારે તેને જોડી દેવામાં આવે છે ત્યારે વાંધા ઊભેા થાય છે.
એપિકયુરસ ઈશ્વરની હસ્તી માનવા ના પાડતા હતા, તેજ પ્રમાણે તે આત્માના અમરપાતા નકાર કરતા હતા. આ મતના અનુયાયીએ આત્માના અમરપણાના નકાર કરવા માગતા હતા, તેથીજ તે જડ છે એવું સાબિત કરવાના પ્રયત્ન પણ તે કરતા હતા. મરણુના વિચારથી ત્રાસી જતા આત્માને માટે લ્યુક્રેશિઅસ તથા એપિકયુરસ આટલેાજ દિલાસા આપી શકતા હતા કે મરણુદ્વારે જીવનના અનિષ્ટમાંથી ખચી જઈ શકાય છે. જડવાદમાં માણસજાતને માટે આજપર્યંત જો કઈ સુવાર્તા હૈાય તે તે આજ છે, જે વિચારસરણીમાં સૌથી પહેલા શબ્દો “ આદિએ ઈશ્વરે આકાશ તથા પૃથ્વી પેદા કર્યો ” એ છે તેના છેલ્લા શબ્દો સર્વકાળના જીવન વિષે પશુ છે; ત્યારે જે વિચારસરણીમાં સૌથી પ્રથમ શબ્દા આદિએ દિક્ તથા અણુ હતાં એ છે તેના છેલ્લા શબ્દો સર્વાંકાળના મરણુ વિષે છે.
૩. અર્વાચીન જડવાદ :
મધ્ય યુગમાં ભૌતિકત્તાન થાડું હતું તેથી જડવાદનું પ્રમાણુ ઘેાડું હતું. એ જમાનામાં તેા ખ્રિસ્તી મ`ડળીનીજ સત્તા સર્વોપરી હતી અને તેના અધ્યક્ષા ઘણું કરીને ઈશ્વરવિદ્યા તથા તત્ત્વજ્ઞાન સિવાય બીજા કશામાં રસ લેતા ન હતા. વળી મંડળીના કેટલાક જ્ઞાની નેતાએ ઈશ્વરવિદ્યા તથા તત્ત્વજ્ઞાનનું એકીકરણ કરવાના પ્રયત્ન કરતા હતા. તત્ત્વજ્ઞાનના ક્ષેત્રમાં ઘણી કલ્પનાએ કરવામાં
Shree Sudharmaswami Gyanbhandar-Umara, Surat
www.umaragyanbhandar.com
