________________
नेमिभक्तामरम् ] નેમિભક્તામર
१०१ મૃત્યગણ આવે તે શુભ થાય અને જ્ય મળે. આ હકીકત તો વસતતિલકા છેદને લાગૂ પડે છે, કેમકે તેમાં પ્રથમ તગણ છે અને ત્યાર બાદ ભગયું છે.
माप्रमाणे पर्युत प्रनतुं समाधान 25 Mय छ, छतां ५५ 'भः प्रभुक्षोभकारकः' અર્થાત્ ભ એ અત્યંત ખળભળાટ કરનાર છે, વાતે એ અક્ષરથી કાવ્યને પ્રારંભ કર ઉચિત નથી એ નવીન પ્રશ્ન ઉદ્દભવે છે.
આને ઉત્તર એ છે કે વર્ણ-શુદ્ધિની બાબતમાં સંયોગવાળા ભકારનો નિષેધ કરવામાં આવ્યો છે, પરંતુ એક ભાર તે ભગવાનને જણાવનાર હોવાથી તે હાનિકારક નથી.'
હવે એ પ્રશ્ન ઉપસ્થિત થાય છે કે “ભક્તામરંમાં જે “મર' એ અપશબ્દ આવે છે તે ઠીક નથી તેનું શું ? આનું સમાધાન એ છે કે “માં” એ મન્ન-બીજ છે અને કાવ્યની આદિમાં તેમજ અન્તમાં તેને પ્રયોગ કરવાથી કાવ્ય સમાપ્ત થાય છે. વળી “ ' એ અક્ષર ચકેશ્વરી મત્રનું બીજ છે એવી આમ્નાયિકા પણ છે.
पित्रोर्मुदे सह मयोपयम यदीन्द्र !
नोरीकरिष्यसि तदा तव काऽत्र कीर्तिः । जग्राह यो हि गृहिकर्म विधाय वृत्तं
स्तोष्ये किलाहमपि तं प्रथम जिनेन्द्रम् ॥ २॥
टीका
हे इन्द्र !-हे स्वामिन् ! यदि-चेत् त्वं उपयमं-विवाहं न उरीकरिष्यसि । कया सह ? मया सह । कस्यै ? पित्रोः-मातरपितग्योर्मुदे-हर्षाय । तदात्र-लोके तव का कीर्तिः-कीय यशः १ न कापि, अथवा कुत्सिता कीर्तिरित्यर्थः, साभ्यसूयवचनत्वात् । एतदेव द्रढयति-हीति निश्चितं यो मरुदेवासुतः वृत्तं-दीक्षा जग्राह-गृह्णाति स्म । किं कृत्वा ? गृहिकर्म विधाय-विवाहादिभोगकृत्यं कृत्वा । यत्तदोर्नित्यसंबन्धात् किलेति सत्ये अहं तं प्रथमं जिनेन्द्र ऋषभं स्तोष्ये । अपिशब्दादन्येऽपि विचक्षणजनाः स्तोष्यन्ते । अथवा प्रथमं जिनेन्द्रं ऋषभं, अपिशब्दादन्यानपि ईदृशान् जिनान् स्तोप्ये-स्तुतिमार्ग नेष्यामि । अतस्त्वां विहाय अन्ये सर्वेऽपि जिनाः कीर्तनीया इति काकुः । अत्र मल्लिस्तु स्त्रीवेदत्वादनपेक्षितः । इति प्रथमोऽर्थः ॥
अथ द्वितीयोऽर्थः---यः अहि इति, अत्र अकारप्रश्लेषः, न विद्यते हे संबोधनं “हे कमलनेत्रे ! अहि, मम समीपं निपीद" इत्यादिलक्षणं तद् अहि । नपुंसके सन्ध्यक्षराणां -हस्वत्वम् । एवंविधं गृहिकर्म विधाय अपरिणीतत्वात् स्त्रीवर्जितं गृहिकार्य कृत्वा यो भवान् नेमिः वृत्तं जग्राह।
૧ આ ઉપરાંત મિત્ર ગણની પાછળ મિત્રગણ આવે તે ઉત્કૃષ્ટથી જુદું જ ફળ આવે છે અને વળી બીજા સર્વ ગણન યોગ શુભ ફલદાયક નથી એમ પડિત માને છે.
૨ આ સંબંધમાં જુઓ શ્રીભટકેદારકૃત વૃતરનાકરની નારાયણભદે રચેલી વૃત્તિ.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
