Kavya Sangraha Part 1

Author(s): Hiralal R Kapadia
Publisher: Jinshasan Aradhana Trust

Page 200

नेमिभक्तामरम् ] નેમિભક્તામર
૧૬૧ विकस्वरकमलपवित्रान् । हे ईश ! ये प्राणिनः अनादितः-अनादिकालाद् विषमबाणभटेन-कामસુમ (ન) ના દ્વાર સત્તા તરછોડત્ર જાડા તે મનુવા સં–શીર્ષ વય–ગર્ભના विगतबन्धभया भवन्ति । कस्मिन् सति ! त्वयि नेमी सार्वभौमे-चक्रवर्तिनि राज्ञि-भूपे सतीति Wઇ “દ્ધિ જન જાનિ ?” ( સિસ. ૨, પારૂ, સૂ૦ ૨૨) રૂતિ સુખ સવારમઃ पूर्वस्यानुस्वारानुनासिकौ च इति हेमबृहद्वत्तौ, तेन काँस्कानिति सिद्धमिति ॥ ४२ ॥
अन्वयः (૬) ! (હું) તે તિત-અa -જુન જાન ગુન્ નારિ? મનુના અનાતિઃ विषम-बाण-भटेन नद्धाः, ते त्वयि सार्वभौमे राशि सति सद्यः स्वयं विगत-बन्ध-भयाः भवन्ति ।
શબ્દાર્થ ( કિયા કયા.
ના (મૂ૦ %)=બંધાયેલા. ભવાન (ધાતુ)=હું સ્તવું.
રાશિ (મૂ૦ રન) રાજા. દલિત (ધા૪ ) વિકસ્વર
સ્વરિ (મૂe યુન-તું. અન=કમલ.
રા!( )=હે નાથ ! શુર=પવિત્ર.
મનુia (૧૦)=માન, મનુષ્ય. હરિતારવીન વિકસ્વર કમલના સમાન પવિત્ર. પતિ (મૂળ સત)=થતાં. ગુમાર (૧૦ જુન =ગુણોને.
પર્વમૌને (૬૦ સાર્વભૌમ)=ચક્રવર્તી. તે (પૂ યુ )તારા.
સર=સત્વર, શીધ્ર. છે (૧ ચમ્)=જે.
સ્વયં પોતાની મેળે. અનાલિતઃ ( અનારિ=અનાદિ ( કાલ)થી. વિજાત (ઘા )=વિશેષ કરીને ગયેલ. વિષમ=વિષમ, ભયંકર.
વધાધન. થાગ બાણુ.
મા=ભીતિ, બીક. વિમેવા=વિષમ છે બાણો જેમાં તે, મદન. વિગતવમા =વિશેષે કરીને ગયેલી છે બન્ધનની મર=સુભટ, લડવૈો.
- ભીતિ જેમની એવા. વિમવીમદેવ=મદનરૂપી સુભટ વડે.
માન્તિ (ઘા ) થાય છે.
બ્લેકાર્થ “હે નાથ ! હું વિકવર કમલન સમાન પવિત્ર એવા તારા ક્યા કયા ગુણની સ્તુતિ કરું ? ( કહેવાની મતલબ એ છે કે તારા ગુણે અનન્ત હોવાથી હું તે કહેવા અસમર્થ છું.) જે માનવો અનાદિ (કાલ )થી મદનરૂપી સુભટ વડે (સંસારરૂપી બંદીખાનામાં) બંધાયેલા છે, તેઓ જ્યારે તું ચક્રવર્તી રાજા થયે છે ત્યારે સત્વર પિતાની મેળે જેમની બન્ધનની ભીતિ વિશેષતઃ ગયેલી છે એવા બને છે (અથતુ તેઓ સંસાર-ભયથી સર્વથા મુક્ત બની મુક્તિ-રમણને વરે છે).”—૪૨
સ્પષ્ટીકરણ વ્યાકરણ-વિચાર–
આ પદ્યમાં જે “શન' પદને પ્રવેગ કરવામાં આવ્યું છે તે વ્યાકરણ-સિદ્ધ છે એ વાત ટીકા ઉપરથી જોઈ શકાય છે, કેમકે તેમાં “દ્ધિ માનઃ વાર સઃ' એ સિદ્ધહેમ વ્યાકરણ તેમજ તેની બહ-વૃત્તિને ઉલ્લેખ કર્યો છે.