________________
શાળ થયરીમવષક/
જુદા જુદાં સામાયિકોમાં પ્રસિદ્ધ થયેલ જીવનપયોગી સાત્વિક લેખે જે બોધક તથા પ્રેરક છે, તે કલ્યાણના વિશાલ વાચકવનને અનુલક્ષીને આ વિભાગમાં અવાર-નવાર રજૂ થતા રહે છે. અહિં જેઓના લેખો પ્રસિદ્ધ થાય છે તે લેખકોની બધી વિચાર શ્રેણી અમને સમ્મત છે. એવું કેઇએ માની લેવું નહિ, તે રીતે કલ્યાણ” માં
પ્રસિદ્ધ થતા અન્યાન્ય લેખકોના લેખે માટે પણ સમજી લેવું. -સં.
આજે વધી રહ્યો છે પશુભાવ!
વામાં આવે છે? એ બધી જરૂરિયાતની બાબતમાં
આપણે સ્વસ્થ ચિત્તે વિચાર કરતા નથી, સ્વસ્થ પાલને માનવસમાજ નવાણું ટકા પશ ચિને આપણે વિચાર કરી શકતા નથી. કારણ કે સમાજ જ છે. ઈદ્રિયો અને મનના નિગ્રહ વગરને સંયમના અભાવે આપણે મનને એકાગ્ર કરી શક્તા આ સમાજ પૂછડું નથી ધરાવતા માટે મનુષ્ય નથી. કેટલાક દાખલા લઈએ. સમાજ છે, એ સમજ કાચી છે. સામાન્ય પશુ કરતાં
અન્ન એ આપણી પ્રાથમિક જરૂરિયાત છે એ વાત એનામાં વિશેષ બુદ્ધિ હોવાથી એ વધુ ભયંકર બની સૌ કબૂલે છે. પરંતુ કેટલું અન્ન જરૂરી છે અને ગયે છે એટલી જ એની વિશેષતા છે.
કેટલું અન્ન જરૂરી નથી તેનો નિર્ણય દરેકે પોતે આવો મનુષ્યસમાજ અને તેની જરૂરિયાતો કરવાનું છે. ચાર રોટલીની જરૂર હોય છતાં બાર અને તે જરૂરિયાતની તૃપ્તિ ઉપર મુસ્તાક રહેનારૂં રોટલી ખાવી એને અર્થ એટલેજ કે બીજા બે અર્થશાસ્ત્ર અને તેને ચીલે ચાલતી રાજ્યસત્તા અને માણસાને આપણે કેટલી વગરના રાખવા. વધુ ખાઈ તો ભ્રાંતિની મુસાફરી લાગે છે. માણસની જરૂરિયાત જવું અને ચેરી કે લૂંટ કરવી એ બે કોની વચ્ચે. વધી રહી છે કે તેનો પશુભાવ વધી રહ્યો છે તેને મને તફાવત દેખાતો નથી. ધરમાં જ અન્ન છે તે આપણે એકાગ્ર ચિત્તો વિચાર કરવાનો છે.
આપણું છે એનો અર્થ એ નહિં કે આપણી
જરૂરિયાત કરતા વધુ વાપરીને આપણે દેશબાંધવોને સ્થળ ઉત્પાદન કરવાની ધૂનમાં આપણે સક્ષ્મ
લાંઘણું કરાવવા પેદા થયા છીએ. ઉત્પાદનને વેગળું મૂક્યું છે. કાપડ, ઘર અને રેડિયે એ જે જરૂરિયાત છે, તે આત્મસંયમ એ શું
અર્થશાસ્ત્રની કોઈ પણ વાતમાં આત્મશાસ્ત્રથી જરૂરિયાત નથી? સંયમથી આત્મશક્તિ અને પ્રભવ અળગી પાડી શકાય જ નહિ. અળગી પાડો તો વધે છે. એ વાતને બરાબર સમજીને જે આપણે અવળા ચક્કરમાં ભરાઈજ જાઓ એવું અનાજની સ્વીકારીએ તે મનુષ્યને માટે સંયમ એ સર્વોપરિ બાબતમાં તેવું જ મકાનની બાબતમાં. જરૂરિયાત બની જાય છે.
આટલાં બધાં મોટાં અને કિંમતી મકાનમાં પરંતુ અત્યારે તે, અને ખાસ કરીને ભારતમાં, મેં પિસો વેડફી દેવાની શી જરૂર. હશે ? આ એ વિચિત્ર ખેલ નજરે પડે છે કે મનુષ્યને પોતાને બધા ઈટવાડામાં આત્માની કઈ કળા ખીલી બરાબર ધડયા વગર તેની જરૂરિયાતને પહેલી ઘડ- છે? સરકાર આ બધા રાજમહેલો બાંધવામાં
