________________
૭૭૪ : શાપણે આજે ફરી વિચારીએ !
થઈ ત્યાં કૂવા ખોદાવવાનું શરૂ કર્યુ. આ કેંદ્રથી પાંચ હાથની ત્રિજ્યા લઈને ખાદ્યાણકામ શરૂ કરતાં ખરાખર સાળ હાથ ઊંડે ભગતના કહેવા પ્રમાણેના એક પ્રાચીન કૂવાનુ ચણુતર દેખાયું ! અધાંના આશ્ચય અને આનદના પાર ન રહ્યો. ગોળધાણા વહેંચાયા અને કૂવા અને તેટલે ઊંડા ખાદવામાં આવ્યે. ઉપરનું ચણતર પૂરૂ થયું. એ કૂવા ઉપર એંજિનપંપ પણ ગોઠવાઇ ગયા. ગામમાં કોઇને પણ આ કૂવાની માહિતીનહતી.
ગામમાં બૈઠ હતા. એમને રહેવાનું ઘર ગામલોકોએ માંધી આપેલું હતું તેમ જ વૈદના નિર્વાહને માટે પસાયતું કાઢી આપેલું હતું (પસાયતું એટલે નિર્વાહ માટે અપાયેલ ખેતર) એનુ જમીનમહેસુલ ખેતર આપનાર કુટુંબ ભરી શ્વેતુ. બૈદ હ ંમેશાં એ કુટુમ્બના માણુસેની જરૂર પચે મફત સારવાર કરતા. દરરાજ સવારેૌઢ ફરવા નીકળે. જેને જરૂર હાય તે વૈદને જોતાં એલાવી લ્યે, કોઇ માંદુ હોય ત્યાં તે વગર એલાવ્યે જતા. વૈદ નાડી તપાસે, દવા આપે, પછી ઉઠતી વખતે વૈદને અમુક માપ ચાખા કે ઘઉં આપતા. વૈદ્ય તે ઉપરણાને છેડે ખાંધી લે.
કાઇ .પૈસાદારને ત્યાં મંદવાડ હોય તે ખીમાર માણસ માટે જોઈતી વૈદ્યકીય વનસ્પતિ એ ઘરના લોકો કને ખારેથી મંગાવી લેતા. કઈ ધાતુની જરૂર · હોય તે તે પશુ એવા ઘરતાં માણસો જ મગાવી આપે. વૈદની સૂચના અનુસાર તે દર્દીના ઘરનાં માણસે તેની દવા તૈયાર કરતાં અને જરૂર હાય ત્યાં બૈદ જાતે ભઠ્ઠી પર બેસતા, આ પ્રમાણે દર્દીને માટે જોઇએ તેના કરતાં ઘણી વધારે પ્રમાણમાં દવા ૌઢ કરાવી લે આમ વધારાની દવાના ઉપયાગ ગરીબ ટાકાને મત્યંત દવા આપવામાં કરવામાં આવતા.
વૈદને ઘેર ચાસઠપ્રહરી પીપર, મચ્છુર, સિતા પાદિત, સુદૃ`ન ચૂ વગેરે ઘરગથ્થુ સામાન્ય દવાઓ ઉપરાંત દરેક જાતની ભસ્મ પણ આ જ
પદ્ધતિથી તૈયાર કરાવાતી હતી. સહસ્રપુટી અભ્રકભસ્મ અને સુવર્ણ વસન્તમાલતી જેવી ભરમે પણ આવી જ રીતે તૈયાર કરાવાતી. હિરણ્યગર્ભ અને સમીરપન્નગ જેવી માત્રાએ પણ શ્રીમંતાના પૈસે મનાવી લેવાતી. આવી કિંમતી વસ્તુઓ અણીને વખતે ગરીબ લેાકેાને પણ કામમાં આવતી. દરદ મટયા પછી દી ખુશીથી જે કાંઇ ભેટ કે રોકડ રકમ આપે તેના સ્વીકાર વૈદ સાષ સાથે કરતા અને દદીની તંદુરસ્તી માટે આશીર્વાદ આપતા.
ગામમાં જોષી હતા જે જન્માક્ષર લખી આપતા. શ્રીમંતની જન્માત્રી પણ કરતા. કોઇની દશા બેઠી હોય તા તેની ખબર પણ દેતા અને ગ્રહશાંતિના ઉપાય દર્શાવતા.
આ રીતે રાજના જીવનમાં નાણાંના ઉપચોગ સિવાય જીવન સંતોષી અને સુખમય હતું. દરે
માણસ વિદ્યાના વ્યય કરતા, પણ વિદ્યાની દુકાન માંડતા નહિ. વિદ્યાને વેચવી એ મહાપાપ લેખાતુ. આ તે બધી થઇ ઓગણીસમી સદીની વાતે, હવે તે વીસમી સદી ચાલે છે. અણુયુગ આન્યા છે અને સમાજવાદી સમાજ
રચના અમલમાં આવી રહી છે.
પરિણામે સંયુકત કુટુંબ તૂટીને વ્યક્તિસ્વાતંત્ર્ય વધતું ચાલ્યું છે, પુરુષ, સ્ત્રી અને નાની વયનાં બાળકે એટલામાં જ કુટુંબના સમાવેશ થાય છે, જેથી દેશમાં વૃદ્ધોને માટે અશક્તાશ્રમ, ત્યકતાઓ અને વિધવાઓ માટે ‘ આપનાં ઘર' તેમજ ખાળકો માટે અનાથાશ્રમે જેવી સંસ્થાઓની જરૂરિયાત ઊભી થઇ છે.
તેમ જ નાણાંના જુદે જુદો હિંસામ રહે છે. અણુયુગમાં સ્ત્રીપુરુષોની માલિકીની વસ્તુઓ હવે
પડયું પાનું નિભાવવાની વાત નથી. છૂટાછેડા પણ સહેલાઈથી અત્યારે મળી રહે છે. આ યુગમાં વિદ્યાના વેપાર ખૂબ ોરથી ચાલી રહ્યો છે. પેાતીકાં બાળકોને જો પાસ કરાવવાં
