________________
. રાત-વિજ્ઞાનની તજછાયા
શ્રી કિરણ гитими
જગતમાં—સંસારમાં જીવનની કિંમત કૃતજ્ઞતા ગુણથી ઓળખાય છે, કૃતઘ્ન માનવ નહિ પણ પશુથીયે બદતર છે. કૃતનતા ગુણને અંગે તથા અન્યાન્ય ઉપયાગી વિષયાને અંગે પ્રાસગિક રીતે શ્રી કિરણ પેાતાની સુરમ્યશૈલીયે યેગ્ય માન આપે છે, જે અવશ્ય મનનીય છે. હવેથી ‘કલ્યાણ'ના દરેક અંકમાં શ્રી કિરણ પોતાની હળવી પણ ગભીરશૈલીધે ‘કલ્યાણ’ના હજારો વાચકાને જીવનેાપયેાગી તાત્ત્વિક તથા સાત્ત્વિક વિચારધારા દ્વારા મનનીય વાચનના રસથાળ ધરશે.
C
કૃતજ્ઞતા અને પરાપાર
આધ્યાત્મિક સાધનાનું પ્રથમ પગલું માર્ગાનુસારિતા’ના ગુણેામાં રહેલું છે.
માર્ગાનુસારિતા એટલે માનવતા !
આપણે સર્વ પ્રથમ માનવતા કેળવવાની છે. માનવતાના સર્વ ગુણાના પાયે કૃતજ્ઞતા છે.
નવકારની સાધનામાં પ્રવેશ કરવા માટે કૃતજ્ઞતાની તાલિમ લેવી પડશે.
સામાયિકની સાધનામાં પ્રવેશ કરવા માટે ઋણમુકિતની તાલિમ લેવી પડશે.
નવકાર વિના સામાયિકની સાધના શકય નથી. કૃતજ્ઞતા વિના ઋણમુકિત શકય નથી.
મારા પર ઉપકાર કરનાર પ્રત્યે જો હુ સદ્ભાવ ન દાખવી શકું, તે અપકાર કરનાર પ્રત્યે પશુ
VKS
ઉપકાર કરવાની તાકાત કયાંથી પ્રગટશે? પછી તે સમગ્ર જગતનું કલ્યાણ કરવાની વાત માત્ર શબ્દોમાં જ રહેશે.
“જે કૃતજ્ઞ છે, તે ખીજા તરફથી પેાતાને પ્રાપ્ત થયેલા ગુણેાને લાભાને જાણે છે, સ્વીકારે છે. સ્વીકારીને પેાતાનાં હૈયામાં આતાના અનુભવ (feel) કરે છે. એટલુ જ નહિ, પરંતુ ‘હું તેના~બદલેા કઇ રીતે આપી શકું ?” તેની તે ચિંતા સેવે છે, તે માટે યથાશક્તિ પ્રયત્ન કરે છે,
રે
જો હુ. મારા પ્રત્યે ખીજાએ કરેલા હિતને પણ નથી સ્વીકારતા તે મારા આત્મ પરિણામ કેવાં નિષ્ઠુર છે? મારા આ પરિણામને કમળ મનાવવા માટે, તેની વશુદ્ધિ માટે પણ મારે આ કૃતજ્ઞતા ગુણ તથા પરોપકાર ગુણ પ્રગટા વવા જ રહ્યો.
અહિ' પરાપકાર ગુણુ ઋણમુકિત રૂપે છે. આ બન્ને ગુણથી વંચિત રહેનાર એક પશુ સારા ગુણુને નહિ પામી શકે.
અન્યના સીધા અથવા આડકતરા સહેજ માત્ર ઉપકારને પણ જાણુવા, માનવા, સ્વીકારવા, પ્રશસવા જોઈએ અને આ ઉપકારનું ઋણ વાળવા સવ સુચેાગ્ય પ્રયત્ન કરવા જોઈએ.
ભલે, ઋણુ આપણે ન વાળી શકીએ. ઋણના ભાવપૂર્વકના સ્વીકાર પણ નિરાનું કારણ
અને છે.
જે ઋણને આપણે ભાવપૂર્ણાંક ન સ્વીકારીએ તે આપણામાં આત્મ પરિણામની કોમળતા નથી,
(ણ)
