________________
સજજનતાની દેનગી
પૂ. મુનિરાજ શ્રી મહાપ્રભવિજયજી મહારાજ Dા ભારતભૂમિ પુરાણું ધર્મક્ષેત્ર છે. એ સૌને પ્રતાપે એ ચાર ગુણોના વિરોધી વેર, મત્સર, દેવ
આ સુવિદિત છે. તેમાં નિવાસ કરતી જનતા અને કલેશરૂપ ચાર દુર્ગુણો તેના હૃદયમાં દૂર ખસેલા ધર્મશીલ હોય એ સ્વાભાવિક છે. તેથી તે આત્માઓ હોય છે. જ્યાં સુધી આપણા હૃધ્યમાં વેર–મત્સરઆર્ય કહેવાય છે. કામવાસનાઓથી જેઓ દૂર અને કલેશ ભરાયા હોય છે ત્યાં સુધી તેમાં ગુણનુહેય અને ધર્મભાવના તરફ વળેલા હોય, તે જ સાચા રાગ દાખલ થઈ શકતો નથી. માટે હૃદયની શુદ્ધિ આર્ય સમજવા. આર્ય શબ્દને એ જ વ્યુત્પત્તિ અર્થે કરવા માટે આ ચાર દુગુણ અવશ્ય દૂર કરવા છે. આવી પવિત્ર ભૂમિમાં ઉંચી નીચી કોમ છે, કે જોઈએ. શેઠ શાહુકાર વર્ગ હે, રાજા-મહારાજા હો કે અમલદાર
કાલાદિની હીનતાથી અજ્ઞાન અવસ્થામાં વર્તતા વર્ગ હા, એ બધાયની આસપાસ પવિત્ર વાતાવરણ
માનવીએ પોતાની ભ્રાન્ત માન્યતા અને પરવશતાથી સએલું રહેતું હોવાથી, તેઓ દુન્યવી પદાર્થોમાં
પાપાચરણો કરીને પણ પદાર્થોને સંચય કરવાના આસક્તિ ભાવ કરતા નથી. એ વિનશ્વર પદાર્થોદ્વારા
નિરંતર ઉધમ કરવા દ્વારા સુખી બનવાની અંતરની ધર્મની પ્રાપ્તિ કરવા ઔદાર્યાદિ ગુણને અપનાવી
ઈચ્છા હોવા છતાં પરિણામે દુઃખી બને છે. આ માનવજીવન સફલ કરી શકે છે.
માટે નીચેનું એક દષ્ટાંત માર્ગદર્શક બની શકશે. ગુણવાન ઉપર અનુરાગ તે પરમાર્થે ગુણ ઉપર
સમૃદ્ધિમાં જાણે ઇદ્રપુરી જ ન હોય, એવું એક જ અનુરાગ છે; તેથી જે પુરૂષના અંત:કરણમાં
વિરાટ કંપીલપુર નામનું નગર હતું. ત્યાં એક દયાળુ ગુણવાન જન ઉપર અનુરાગ રહે છે, તે ગુણોને
શેઠ અને તેમનાં ધર્મપત્ની વસતાં હતાં. પુણ્યોદયે હિમાયતી થવાથી અવશ્ય ગુણવાન થાય છે. અને
તેઓને સંપત્તિ, માન-સન્માન, વેપારધંધે, આબરૂ જેમ જેમ તે ગુણેમાં આગળ વધે છે, તેમ તેમ
અને આરોગ્ય વગેરે સારા પ્રાપ્ત થયાં હતાં જીવન, તેને સઘળી રિદ્ધિસિદ્ધિ પ્રાપ્ત થતી જાય છે. કારણ
ધન અને યૌવનને અસ્થિર સમજતા આ શેઠ પરકે “ગુણાનુરાગ” એ પોતે પણ એક જાતને ગુણ જ
લેકના સાધનને જ મુખ્યતા આપતા હતા. એ વિચાછે. એ ગુણ પ્રાપ્ત થતાં વિનય ગુણ વધતું રહે છે.
રતા કે મળેલું ધન કેટલો કાળ ટકવાનું ? કાલે વિનય ગુણ વધવાથી બીજા તમામ ગુણોનાં બીજે
ચાલ્યું પણ જાય, ચેર લુંટી પણ જાય, સરકાર રોપાવાની યોગ્યતા પ્રાપ્ત થાય છે અને તેમ થતાં
દંડી લે, સગાસંબંધીઓ ભાગ પડાવી લે, અગ્નિમાં તેમના પરિપાકે તીર્થંકરપદ સુધીની પદવીઓ અને
ભસ્મીભૂત થઈ જાય, જલપ્રવાહ તણાઈ જાય કે દાટેલું પરિણમે મેક્ષ પણ મેળવી શકાય છે.
છેવટે કોલસા પણ થઈ જાય ! આમ કોઈ ને કોઈ ગુણાનુરાગને મહિમા અલૌકિક અને આશ્ચર્ય રીતે ધનનો વિનાશ થતો આપણે ઘણે ઠેકાણે નજરે કારક છે. જેમાં જેનું મન લાગે છે તે તેને વહેલા જોઈએ છીએ. શરીરને પણ કાંઈ ભરોસે નહિ. મેડા પ્રાપ્ત થાય છે. એ નિયમાનુસાર આપણું મન કાચી માટીના ઘડાથીએ કાચું આ શરીર સેકંડના ગુણેમાં અનુરાગી થાય છે ત્યારે તેમાં ગુણેનાં સમા (૧૦૦) ભાગમાં પણ ઉડી જાય તેવું છે, બીજ રોપાય છે. માટે ગુણો - પ્રાપ્ત કરવાને એ જ મૃત્યુની સહચારિણું જરા રાક્ષસી આવીને પિતાના ખરે ઉપાય છે કે “ગુણે તરફ પ્રીતિ કરવી પંજામાં પ્રાણીને સપડાવી યૌવનને નષ્ટ કરી નાખે છે. અને ગુણવતેની સેબત કરવી.
એટલે આ નશ્વર સાધનથી માત્ર આત્મકલ્યાણ સાધી ગુણનુરાગી પુરૂષના હૃદયમાં મૈત્રી–પ્રમોદ-કરૂણા લેવું એ જ મારે માટે હિતાવહ, ગણાય. કારણ કે અને મધ્યસ્થ આ ચાર ભાવના રૂપ ચાર ગુણે સુખ માટે તલસતા પ્રાણીને સુખની આશા જ કયાં શરૂઆતમાં દાખલ થાય છે. કારણ કે ગુણાનુરાગના- છે? તેઓનું હૈયું આ સુપ્રસિદ્ધ સુભાષિતથી તરબોળ
