________________
આજના માનસિક રોગા અને ચિકિત્સા, પૂ. આચાĆદેવ શ્રી વિજયજમ્બુસૂરીશ્વરજી મહારાજ
મનુષ્યે અતિકિ"મતી મન મેળવવા માટે પેાતાની જાતને ઘણી ભાગ્યવાન સમજવી જોઈએ. એની શક્તિ અગાધ છે. ક્ષણમાં તે મુક્તિયે સ શકે છે, અને ક્ષણમાં ન પણ સજી શકે છે. આવી શક્તિ ધરાવનાર મનને તમારે ખીજી વસ્તુ કરતાં વધારે સભાળવાની જરૂર છે, ખેદની વાત છે કે–શરીરના સાધારણ રોગ માટે તમે જેટલી ચિંતા કરશે! તેટલી મનના ભયંકર રાગેા માટે ચિંતા લગભગ કરતા નથી. યાદ રાખો કે રક્તાહિક ધાતુએથી મધાયેલું આ શરીર છે. ધાતુએ મનને આધીન છે. મન ખગઢયુ' તે ધાતુઓ બગડી. ધાતુએ ખગડી તેા શરીર બગડયું. આથીજ શરીર તંદુરસ્ત મન તંદુરસ્ત એમ માનીને ચાલવામાં નુકસાન છે. મન તંદુરસ્ત । તન તંદુરસ્ત ’–એજ નિયમ વધારે સારા છે. જો તમારૂ મન સ્વસ્થ રહેશે તે તમને બુદ્ધિ પણ સારી ઉપજશે, ધાતુએ ખગડશે નહીં, અને શરીર પણ સારૂ રહેશે. માણુસે પેાતાના આવા અમૂલ્ય મનને બગાડવુ' એને મેટામાં માટુ' પાપ સમજવું જોઇએ.
શરીર સામાન્ય રીતે રાગોનુ ઘર કહેવાય છે. જેટલા રેગ એમાં ન થાય અથવા મટી જાય તા એટલેા પુણ્યાય સમજવા. શરીરમાં રોગ આવવા કે ચાલી જવા તે મનુષ્ય પ્રયત્નાશ્રીનજ છે એમ એકાંત નથી, કર્માધીન છે. પણ તમારા મનને તમારા કાબુમાં રાખવું, એમાં રાગના જંતુઓને પેસવા ન દેવા, એને ખરાખર શુદ્ધ સાજી-તંદુરસ્ત રાખવું, એ તે તમારા હાથની વાત છે. મનને તમે એ રીતે કેળવે એટલે તમે સઘળું પામ્યા સમજે.
મનની આ શક્તિને આજે Will Power કહેવાય છે, જેનું મન નિરંગી છે તેને કાંઈ અસાધ્ય નથી, નવે નિધાન અને આઠે મહા સિદ્ધિ વિગેરે અસાધ્ય પણ સાધ્ય છે. મનના રોગો અને તેની ચિકિત્સા હવે તમારે જાણવી છે ને?
આ
કાઇનુ` માનવું નહિ!
મનને બગાડનારા રાગેા એક નહિ અનેક છે. તેમાંના થાડાનેાજ આપણે અહી વિચાર કરવા છે. ઘણા માણસોની એક ખાસીયત હોય છે કે કોઇનુ” માનવું નહિં. આ જાતનુ માનસ રાગિષ્ઠ ગણાય છે. આ રોગથી પીડાતા મનવાળા લેાકેા એમના હિતની કઇ વાત કરે તે પશુ ગણકારે તહિ. માજની જનતામાં સ્વૈરવિહારતા-મરછમાં આવે તેમ માલવુ કૂદકે ને ભુસકે વધી રહ્યું છે. એનાથી સર્જાતી અનર્થોની પરપરા કાઇનાથી છુપી નથી. આ સ્વૈરવિહારિતાના મૂળમાં રહેલા રાગ તે કોઇનુ માનવુ' નહિં એ છે. આ રાગથી તમારે ખચવુ હોય તે। એની સીધી ને સાદી દવા છે “ વાજાનિ હિત માામ્ ” નાના બાળક પાસેથી પણ જો તમારા હિતની વાત મળતી હાય તે તે તમારે અવશ્ય ગ્રહણ કરવી. આ પ્રમાણે તમારૂ મન કેળવાશે તેા વડીલેાની હિત શિખામણ માથે ચઢાવવામાં તમને કાંઇજ નડતર રહેશે નહિ. મહાભારતનુ ખુનખાર યુષ્ય સર્જાયું તે એક દુર્યોધનના આ રાગના કારણે. એણે જો કૃણુ જેવા તે સમયના યુગપુરૂષનું કહેવું માની લીધું હત–પાંડવાને ફક્ત પાંચ જ ગામ આપવાનાં હતાં પણ એટલું ય ન માનવાનું પિરણામ કેટલું' ખતર
