________________
કલ્યાણ: સપ્ટેમ્બર ૧૯૫૬:૪૭૩:,
થાય છે, અને તે તે ભાષાવર્ગણાનાં પુદ્ગલોમાંથી તે તે તે અવસ્થાપ્રાપ્તિરૂપ પર્યાયતયા અવસ્થાન, પ્રત્યક્ષ તે પુદગલોને ગ્રહે અને શબ્દરૂપે પરિણુમાવે તથા પ્રમાણુસિદ્ધ છે. તે તે પ્રયત્ન કરે ત્યારે જ વહેંચ્ચાર થઈ શકે છે. તે વસ્તુતસ્તુ વસ્તુમાત્ર અન્વયિદ્રવ્યરૂપે સ્થિર-સ્થાયિ વણેને સાપેક્ષ સમુદાય તે પદ છે, અને તેને સાપેક્ષ રહી છે તે પરિણામના ગે તે તે અવસ્થાઓને પ્રાપ્ત સમુદાય તે વાકય છે, આગમ વાયસમૂહાત્મક છે. કરે છે. જેમાં માટી, માટીરૂપે કાયમ રહી, તે તે
એટલે આગમ વચનરૂપ જ છે. વચનપ્રવૃત્તિ પાલિકા, કપાલ અને ઘટાદિ અવસ્થાને પામે છે. ત્યારે જ ઘટે જ્યારે આત્માને તે તે શબ્દોચ્ચારણને એ અવસ્થા જ પર્યાયરૂપ છે, તે અવસ્થાઓને, માટી પરિણામ થાય. એથી જ. જેમ પૂર્વમાં અગી પિતાની યોગ્યતાના પ્રભાવે, તે તે પરિણામઠારા આત્મા યોગ્યતાના પ્રભાવે યોગયોગ્ય પરિણામ પામી પામે છે. અર્થાત્ માટી જ તે કપાલ અને ઘટાદિ
ગાભ્યાસ કરી શકે. તેમ વચને ચારના પરિણામને પયૉવરૂપે પરિણમે છે, એ તેની સ્વાભાવિક યોગ્યતા પામીને જ આમા તે પ્રયત્નઠારા વસનાર છે. એ અવસ્થામાં માટી તે અનુગામિ જ છે. કરી શકે.
એટલે અનુગામિતયા માટી દ્રવ્ય સ્થાયી છે અને
એજ માટી તે તે અવસ્થારૂપે પરિણમે છે, માટે તેથી આગમ પણ તે જ ઘટી શકે યદિ આત્માને
પર્યાયરૂપ છે, એ જ રીતે સુવર્ણદ્રવ્ય પણ તે તે કંકણ– પરિણામી માનવામાં આવે. આત્મા યદિ સર્વથા
કરક-વલયાદિ અવસ્થાઓના પરિવર્તનમાં ય ધ્રુવ છે, અપરિણમી જ હોય, તો આગમનું પ્રણયન
સ્થાયિ છે. કેમ જ થાય ?
આ રીતે વસ્તુમાત્રનું દ્રવ્યરૂપે અવસ્થાન છે, એ આગમ પણ અબાધિત જોઈએ.
અને તે વસ્તુ જ સ્વાભાવિક યોગ્યતાના પ્રતાપે તે તે જે તત્વ, પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણેથી બાધિત હોય
ત લય પરિણામદારા જુદીજુદી અવસ્થાને પ્રાપ્ત કરે છે. અથવા સ્વવચનથી જ બાધિત હોય, પરસ્પર વિરુદ્ધ
આત્મા પણ અનુગામિ દ્રવ્યરૂપે સ્થાયી રહી અર્થ પ્રરૂપક હેય, તેને પ્રમાણિક કેમ જ મનાય કે તે તે નર-નારકાદિ યા બાલ્ય-કુમારાદિ અવસ્થાને
એટલે જ આગમ અનેકાનેક હોવા છતાં, તે જ પ્રાપ્ત કરે છે. માન્ય બની શકે છે, જે પ્રત્યક્ષાદિ પ્રમાણે અને સ્વ
આ પ્રત્યક્ષ અનુભવસિદ્ધ તત્વ છે, એમાં પ્રશ્ન વચનઠારા અબાધિત છે.
હોઈ શકે જ નહિ. અબાધિત-આગમ જ યોગસિદ્ધિનું નિદાન છે. આમ છતાં જે આગમકથિત તત્ત્વ, પ્રત્યક્ષદારો સિવાય, તે આગમના યોગે જ અધઃપતન થઈ જ બાધિત હોય, તેમાં અન્ય પ્રમાણુ દ્વારા પ્રકાશિત જય માટે જ કલ્યાણકાંક્ષિએ આગમની પણ પરીક્ષા તત્ત્વના વિષયમાં પ્રશ્ન જ રહેતું નથી, અર્થાત જે કરવી જોઈએ.
આગમમાં પરિણામિ-નિત્યત્વ નહિ માનતાં, માત્ર જેના માટે ગ્રંથકાર મહર્ષિ ફરમાવે છે કે અપરિવર્તનશીલ નિત્યત્વજ યા એકાન્તત:અનિત્ય
ત્વજ માનવામાં આવ્યું હોય; યા એકાન્તતઃ સત્ય दृष्टबाधैव यत्रास्ति, ततोऽदष्टप्रवर्तनम् ।
છે અથવા અસત્ત્વ માનવામાં આવ્યું હોય તે નિત્યસ્વાદિ અસ્પૃદ્ધામિનિ , વિટ વાધ્ય II ૨૪ll પ્રત્યક્ષ પ્રમાણથી જ બાધિત છે. જે પ્રત્યક્ષાનુભવથી
વદ્ધિ શીત છે, જલ ઉષ્ણ છે, ઈત્યાદિ કથને જેમ બાધિત હોય, તે પ્રમાણું કેમ હોય ? અનુમાનાદિ પ્રત્યક્ષબાધિત છે એજ રીતે આત્માને પણ માત્ર પ્રમાણુના સ્વીકારમાં તે સંશય પણું રહે, કિન્તુ નિWિઅપરિણમી માની લેવો, તે પ્રત્યક્ષબાધિત છે. પ્રત્યક્ષના વિષયમાં તે સંદેહ હોય જ નહિ
આત્માનું અનુગામિ દ્રવ્યરૂપે અવસ્થાન અને જે આગમ પ્રત્યક્ષથી જ બધિત તત્ત્વનું જ્ઞાપક
