Book Title: Jayodaya Mahakavya Uttararnsh
Author(s): Bhuramal Shastri
Publisher: Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj

View full book text
Previous | Next

Page 631
________________ १२३६ जयोदय-महाकाव्यम् [४४-४६ स्वपाणिपात्रं पुनरल्पमात्रं स्थित्वात्तिकात्रं परतन्त्रसात्रम् । मुनेरथावस्तविजन्तुमात्रं क्व भोजनं भो जनरज्जनात्र ||४४॥ ____ स्वपाणिपात्रमित्यादि-भो जनरञ्जन ! जनानां स्नेहभाजन ! अथ पुनर्मुने जनं यद् भवति तत्त, स्वस्य पाणिः कर एव पात्रं यत्र तत्, तथाल्पमात्रं स्वल्प रूपं, तच्च स्थित्वैव वोद्भीभूयात्तिका भुक्तिस्तां त्रायते तत्, परतन्त्रं गृहस्थाधीनं सत्रमेव सात्रं सदादानं यत्र तत्, तथा न त्रस्तं बाधायुक्तं भवेत्, विजन्तुमात्रमपि यत्र तदत्र क्व सुलभं भवेदिति चिन्तनीयम् । अनुप्रासोऽलंकारः ॥४४॥ एतावती स्यादुदरेऽभिवृद्धिर्मष्टेऽशने सत्यशनेऽतिगृद्धिः। नक्तंदिवं व्यक्तमहो चरिष्णोर्भवत्यवज्ञाविषया विजिष्णोः ॥४५॥ एतावतीत्यादि-विशिष्टो जिष्णुरग्निर्यस्य तस्य गृहस्थलोकस्य नक्तंदिवं निरन्तरमेव व्यक्तं स्पष्टतया चरिष्णोर्भक्षयतः किल मष्टे मनोऽभिलषितेऽशने सति उदरे पुनरेतावती याऽभीष्टा साभिवृद्धिः स्यादित्येतद्रूपतयाऽशनेऽतिगृद्धिर्लोलुपता साऽवज्ञाविषया ज्ञानिभिरनादरणीयैव भवति ॥४५॥ स्फूर्तिस्त्वजग्धावुत भाति मूतिर्न ध्यानजूतिश्च सुगर्तपूर्तिः । सकृत्समश्नातु यथा न दातुः कष्टं निजस्यावनतिश्च जातु ॥४६॥ स्फूतिरित्यादि-ज्ञानवतो भोजनं कोगिति कथयति किल-तस्य स्फूतिरुत्कण्ठा अर्थ-परन्तु हे जनरज्जन ! सबके स्नेहभाजन ! मुनिका जो भोजन होता है वह अपने हाथ रूपो पात्रमें होता है, अल्प होता है, खड़े होकर ग्रहण किया जाता है, परतन्त्र-गृहस्थके अधीन होता है, दानरूपमें प्राप्त होता है, बाधारहित होता है और जन्तुरहित होता है । इस तरह गृहस्थका भोजन कहाँ और मुनिका भोजन कहाँ ? दोनोंमें बड़ा अन्तर है ॥४४॥ अर्थ-जिसकी जठराग्नि विशिष्ट है तथा जो रात-दिन स्पष्ट रूपसे खाता रहता है, ऐसे गृहस्थको 'अभिलषित भोजनके होनेपर उदरमें इतनी वृद्धि होती है' इस भावनासे युक्त जो भोजनविषयक गृद्धता-लम्पटता है, वह अवज्ञाअनादरका विषय है। भावार्थ:-रात-दिन तथा अत्यधिक मात्रामें खाकर पेट बढ़ाने वाले मनुष्यको लोग 'पेटू' कहकर अनादृत करते हैं ।।४५॥ अर्थ-ज्ञानी मनुष्यका भोजन कैसा होता है ! यह कहते हैं। ज्ञानी मनुष्य Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690