Book Title: Jayodaya Mahakavya Uttararnsh
Author(s): Bhuramal Shastri
Publisher: Digambar Jain Samiti evam Sakal Digambar Jain Samaj

View full book text
Previous | Next

Page 647
________________ जयोदय- महाकाव्यम् [ १४-१५ मीनपरिणामतो मत्स्यरूपत्वान्नीरसद्भावं जलसद्भावमवाञ्छत् जलेन रहितो निर्जरस्तस्य गुणस्याश्रयात् नदीनभावं समुद्ररूपतां चापेति विरोधः ॥ १३ ॥ नानात्मवर्तनोऽप्यासीद् बहुलोहमयत्वतः । समुज्ज्वलगुणस्थान ग्रहोऽभूत् तन्तुवायवत् ॥ १४ ॥ १२५२ नानात्मेत्यादि - बहुलोहमयत्वतः अनल्पायासयुक्तत्वतः नानात्मवर्तनः अनेकरूपभाजनसहित आसीत्, स च बहुलोहमयत्वतः अनेकप्रकारोहापोहयुक्तत्वात् सोऽपि नानात्मवर्तन: । आत्मनि न वर्तत इति अनात्मवर्तनो नासीत्, आत्मनि बहुचिन्तावान् बभूवेत्यर्थः । स च समुज्ज्वलानां गुणानां शीलसंयमादीनां पक्षे सूत्राणां स्थानं गृह्णातीति स तन्तुवायवत् पटकारवद् अभूत् । गुणस्थानमिति मुमुक्षूणां संक्रमणपदानां संज्ञा जिनागमे ।। १४ ।। राजसत्वमतीयाय सत्वरं जितभावनः । कञ्जातमधिकुर्वाणस्तमोपहतया स्थितः || १५ ।। सत्तास्थित कर्मोंकी क्षपणाके गुणोंका आश्रय होनेके कारण उन्होंने दीनभावदीनताको प्राप्त नहीं किया, अर्थात् किसी रसकी प्राप्तिके लिये दीनताको प्रकट नहीं होने दिया । अर्थान्तर - मीन - मत्स्यरूप परिणामसे युक्त होनेके कारण उन्होंने नीरसत्त्व - जलके सद्भाव को इच्छा की तथा निर्जर - निर्जल - जलाभाव के कथित गुणोंका आश्रय होनेसे वे नदीनभाव - समुद्रत्वको प्राप्त हुए, अर्थात् जो जलाभावका इच्छुक है वह समुद्रभावको कैसे प्राप्त होगा ? यह विरोध है, परिहार पक्ष में निर्जराके गुणों का आश्रय होनेसे उन्होंने कभी दीनताको प्राप्त नहीं किया || १३|| अर्थ – वे जयकुमार मुनि बहुल - ऊहमय - अनेक प्रकारके ऊहापोह से सहित होकर भी अनात्मवर्तन - आत्माको छोड़ अन्य पदार्थोंमें प्रवृत्ति करनेवाले नहीं थे, अर्थात् अपना उपयोग आत्मामें अथवा बहु-लोहमय - अत्यधिक लोह धातुरूप होकर नानात्मवर्तन - अनेक प्रकारके भाजनोंसे सहित थे तथा तन्तुवाय - जुलाहाके समान अपना उज्ज्वल गुणस्थान- सूतके स्थानोंको ग्रहण करनेवाले थे ( पक्ष में निर्मल गुणस्थान - षष्ठ-सप्तम गुणस्थानको ग्रहण करनेवाले थे, अर्थात् प्रमत्तविरत और अप्रमत्त गुणस्थान में प्रवृत्ति करनेवाले थे ||१४|| भावार्थ - मोह और योगके निमित्तसे आत्माके परिणामोंमें जो तारतम्य होता है, उसे गुणस्थान कहते हैं । ये १४ होते हैं । छठवें गुणस्थानसे लेकर आगे सब गुणस्थान मुनियोंके ही होते हैं ||१४|| Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690