________________
१०६ ]
जैन साहित्य संशोधक
[ खंड २
मं० विला० १, १४४ मां बुध्दघोष खुल्ली रीते जणावे छे के पकुध 'सितूदक परिखित्तो' हतोः अर्थात् ( महावीरनी माफक ) थंडा पाणीना उपयोगनो प्रतिषेध करनार हतो. अने मार्गमां नदी अथवा तळावमां थईने पार उतरवाने पाप मानतो हतो ( नदि वा मग्गोदकं वा अतिक्कम्म सीलं मे भिन्न ति ). तेना मतनी बीजी बाबतनुं प्रो. जेकोबीए से० बु० इ०, पु० ४५, पा० २४ मां विवेचन कर्युं छे. पूरण कस्सपना संबंधमां दघिनिकाय १, ५२, 49 मां वर्णवेला तेना सिद्धान्तो उपरथी जैन धर्मनी साथे तेनी कांई पण समता जोवामां आवती नथी. परंतु तेना संबंधमां जणाववामां आवेली वे बाबत खास ध्यानमा राखवा लायक छे, कारण ते उपरथी पूरण अने गोसालनो परस्पर संबंध घणो गाढ हतो तेम सूचित थाय छे. सु० विला० १, १४२मां एक कथा आपली छे, जेमां पूरण शा कारणथी नग्न साधु थयो हतो ते बताववामां आव्युं छे अने आ कथा तेज ग्रंथमां पृ० १४४ मां गोसालना संबंधमां आपेली दंतकथानी साथे तद्दन मळती छे. 50 वळी, गोसालना, वर्णानुसार छ जातिमां करेला मनुष्योना विभागो अंगुतर निकाय, ३, ३८३ मां पूरणना करेला छे एम बताववामां आव्युं छे. 51 आ हकीकत भूल भरेली होय तेम लागती नथी, परंतु ए एम बतावती होय तेम लागे छे के पूरणनो पण एव मत हतो. आ उपरांत गोसाल 'कर्म' ना अस्तित्वने मानतो न हतो (नत्थि कम्मं विगेरे दी० नि० ) अने पूरणनी पण आ बाबतमां तेवी ज मान्यता हती एम लागे छे; कारण के ते पण एम कहे छे के माणस जीवोने मारे अगर कापे तेमां पाप नथी तेमज सारां कर्मोथी पुण्य पण संचित करतो नथी. तेनो मुख्य सिंद्धान्त नीचेना शब्दोमां प्रदर्शित थाय छे:- नास्ति पापं नास्ति पुण्यम्' । आ उपर जणावेली बाबतोथी एटलुं तो अवश्य संभावित लागे छे के महावीर, गोसाल, पकुध अने पूरण वच्चे केटलोक विशेष संबंध हतो; अल्बत्त तेओना सिद्धान्तो मां भिन्नता हो; अने तेमाना अनुयायीओ जैनोनी माफक गणोमां वर्हेचापला हशे. 52
महावीर एक नग्न साधु हता ते तो आचारांग १, ८, १. द्वारा सुज्ञात थई चुक्युं छे. आ बाबतमां ते तेमना पूर्वगामी पार्श्वथी जुदा पड़ता हता; कारण के पार्श्वे वे वस्त्र पहेरवानी छूट आपी हती. 53 गोसाल पण नग्न ज हतो. अने तेणे पोताना अनुयायिओ के जे आजीविकोना नामे ओळखाता
49. पकुध अने गोसाल ए वन्ने वच्चना संबंध माटे सरखावोः होर्नल; हेस्टिंग्सनी एन्साइक्लोपीडआ १,२६१ 50. आ दंतकथा होर्नले उवासग्ग • ना परिशिष्ट २. पृ. २९ उपर आपेली छे; सरखावोः स्पेन्स हाडींनी मॅन्युअल, पृ. ३०१.
51. सरखावोः सु० विलास ० १, १६२ होर्नल, हेस्टींग्स्नी एन्साइक्लोपीडीआ १, २६२. आ मत अने जैनोना लेश्याना सिद्धान्तनुं वर्णन 'जैनो अने आजीविकोनो लेश्यानो सिद्धान्त' नामना निर्वन्धमां सारी रीते बताववामां आव्युं छे, जे निबन्ध Sertum philologicum C. F. Johansson Oblatum, Upsala 1910, P. 19ff. मां छपायो छे.
52.बाकीना बे अर्थात् अजित केसकम्बल अने सञ्जय बेलट्ठिपुत्तना संबंधमां वर्णन आपी शकतो नथी. अजित एक जडवादी हतो अने ते आत्माना अस्तित्वने ज न होता मानतो; एटलुं ज नहि पण आगामी जन्मना संबंधमां विचार करवाने पण मना करतो हतो. दुल्बमां जणाच्युं छे के ( Rockhill, Life of Buddha p. 103 ) तेनी मान्यता गोसालना जेवी हती; ते दघिनिकायना फकरा साथे सरखाववा लायक नथी. अने संजय ए मारा धारवा प्रमाणे महावग्ग १, २३-२५ मां, सारिपुत्त अने मोग्गल्लानना गुरु तरीके जणावेल संजय परिव्राजक छे. आ बाबत जो सत्य होय तो ते निःशंक रीते ब्राह्मण होवो जोईए. दीघनिकाय १, ५८ ने आधार विचार करतां ते एक वादी हतो अने अलंकारशास्त्रविषयक पोतानी कळा प्रदर्शित करवा धणुखरुं प्रयत्न करतो हतो.
53. सरखावो; दाखला तरीके उत्तराध्ययन २३, १३.
Aho! Shrutgyanam