Jain Dharm Darshan Ek Jankari

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 49

ਗੁਣ-ਸਥਾਨ :
' ਜੈਨ ਸਾਧਨਾ ਵਿਧੀ ਵਿੱਚ ਆਤਮਿਕ ਗੁਣਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਅਵਸਥਾ ਨੂੰ ਗੁਣ-ਸਥਾਨ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਤੋਂ ਆਤਮਾ ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁੱਧ, ਬੁੱਧ (ਗਿਆਨਵਾਨ) ਅਤੇ ਸੰਪੂਰਨ ਹੈ। ਇਹ ਅਨੰਤ ਗਿਆਨ, ਅਨੰਤ ਦਰਸ਼ਨ (ਸ਼ਰਧਾ), ਅਨੰਤ ਸੁਖ ਅਤੇ ਅਨੰਤ ਵੀਰਜ ਦੀ ਸਵਾਮੀ ਹੈ। ਪਰ ਕਰਮਾਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਆਤਮਾ ਦਾ ਅਸਲ ਰੂਪ ਢਕਿਆ ਪਿਆ ਹੈ ਜਾਂ ਵਿਗੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਿਉਂ ਜਿਉਂ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਪਰਦਾ ਹਟਦਾ ਹੈ, ਤਿਉਂ ਤਿਉਂ ਆਤਮਾ ਦੇ ਗੁਣ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਆਤਮਿਕ ਸ਼ਕਤੀ ਦੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ ਚੜਾਓ ਦਾ ਨਾਉਂ ਪਹਿਲਾ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਇਹ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਆਤਮ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਮੱਧਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਘੱਟ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਉਸਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਗੁਣ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਲਸਿਲੇਵਾਰ ਵਧਦਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਚੌਦਵੇਂ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਤੇ ਅਸਲੀ ਆਤਮਾਂ ਦੇ ਸਵਰੂਪ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਮੋਹ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ (ਕਰਮ) ਤੇਜੀ ਅਤੇ ਮੰਦੇ ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਮੋਹਨੀਆਂ ਕਰਮ ਤੋਂ ਆਤਮਾ ਦੀ ਅਸਲੀ ਵਿਵੇਕ ਸ਼ਕਤੀ ਜਾਗਰਿਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਅਤੇ ਚਾਰਿਤਰ ਮੋਹਨੀਆਂ ਤੋਂ ਵਿਵੇਕ ਪੂਰਨ ਆਚਰਨ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ।
ਸੰਖੇਪ ਵਿੱਚ 14 ਗੁਣ-ਸਥਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:(1) ਮਿਥਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ (2) ਸਾਸਵਾਦਨ (3) ਸਮਿਅੱਕ ਮਿਥਿਆ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ , (4) ਅਵਿਰਤ ਸਮਿਅੱਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ (5) ਦੇਸ਼ ਵਿਰਤੀ (6) ਪ੍ਰਤ ਸੰਯਤ (7) ਅਤ ਸੰਯਤ (8) ਅਪੂਰਵ ਕਰਨ (ਨਿਵਰਤੀਵਾਦਰ) (9) ਅਨਿਵਿਰਤੀ
ਵਾਦਰ (10) ਸੁਖਮ ਸੰਪਰਾਏ (11) ਉਪਸ਼ਾਂਤ ਮੋਹ (12) ਕਸ਼ੀਨ ਮੋਹ (13) | ਸਯੋਗ ਕੇਵਲੀ (14) ਅਯੋਗ ਕੇਵਲੀ।