Jain Dharm Darshan Ek Jankari

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 51

ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤੇਵੇਂ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਮੋਹ ਨਸ਼ਟ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਵੀਰਾਗਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਸਰਵੱਗਤਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੀਰਕ, ਮਾਨਸਿਕ ਅਤੇ ਬਾਨੀ ਦਾ ਕੰਮ ਬਾਕੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜੀਵਨ-ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਹੈ। ਚੌਹਦਵੇਂ ਗੁਣ ਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਰੀਰ, ਮਨ ਅਤੇ ਬਚਨ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਦਾ ਖਾਤਮਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਜ ਹੱਸਵ ਅਖਰਾਂ (ਅ.ਅ.) ਆਦਿ ਦੇ ਉਚਾਰਣ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨਾ ਸਮਾਂ ਲਗਦਾ ਹੈ ਸਾਧਕ ਉਨੀ ਦੇਰ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਕੇ ਮੋਕਸ਼ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਦੇਹ-ਮੁਕਤ ਅਵਸਥਾ ਹੈ।
ਤਪ :
ਜੈਨ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਤਪ ਦਾ ਫਖਰਯੋਗ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਜੋ ਅੱਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ | ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਤਪਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਭਸਮ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਵੇ, ਉਹ ਤਪ
ਹੈ। ਜੈਨ ਮੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਣ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਤਪ ਸਾਧਨਾ ਰਾਹੀਂ ਸ਼ਰੀਰ ਨੂੰ ਸਾਧਦਾ ਹੈ। ਭਾਵ ਮਣ ਸ਼ਬਦ ਤਪਸਵੀ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ। ਜੈਨ ਸ਼ਮਣ ਦਾ ਜੀਵਨ, ਮੰਤਵ ਤਪ ਹੈ। ਤਥਾਗਤ ਬੁੱਧ ਨੇ ਭਗਵਾਨ ਮਹਾਵੀਰ ਨੂੰ ‘ਦੀਘਤਪੱਸੀ ਦੀ ਤਪੱਸੀ ਨਿਗਠੇ’ ਕਿਹਾ ਹੈ। ਜੈਨ ਆਗਮਾ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਮਣ ਦਾ ਵਰਨਣ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਗਤਵੇ, ਘੇਰ ਤਵੇ, ਤਤਤਵੇ, ਮਹਾਤਵੇ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਅਰਥਾਤ ਉਗਰ ਤਪੱਸਵੀ, ਘੋਰ ਤਪੱਸਵੀ, ਅਤੇ ਮਹਾਤਪੱਸਵੀ ਸਨ।
. ਸਾਧੂ ਜੀਵਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਵੀ ਤਪ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ। ਤਪ ਨੂੰ ਮੰਗਲ ਰੂਪ ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਪ ਨੂੰ ਦੋ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ :
1) ਬਾਹਰਲਾ ਤਪ, 2) ਅੰਦਰਲਾ ਤਪ !