Jain Dharm Darshan Ek Jankari

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 71

ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਜਦ ਤੱਕ ਸਕੰਧ ਵਾਲਾ ਹੈ ਤਦ ਤੱਕ ਉਹ ਸਕੰਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਸਕੰਧ ਦਾ ਅੱਡ ਨਿਰ ਅੰਸ਼ ਤੱਤਵ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕੇਵਲ ਸੰਕਧ ਤੋਂ ਮਿਲਨਾ ਅਤੇ ਨਾਲ ਅਲਗ ਹੋਦ ਦਾ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਵਿਆਖਿਆ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦਾ ਵਿਗਿਆਨ ਜਿਸ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਦੀ ਗੱਲ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਉਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੇ ਅੰਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਮੰਨਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਵਿਗਿਆਨ ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦੀ ਮੌਲਿਕ ਦੇਣ ਹੈ।
3. ਪੁੰਨ :- ਸ਼ੁਭ ਕਰਮ ਨਾਲ ਜਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਸਭ ਪੁਦਗਾਲਾਂ ਨੂੰ ਪੁੰਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਗਰੀਬ, ਦੁੱਖੀ ਤੇ ਰਹਿਮ ਕਰਨਾ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕਰਨਾ, ਪਰ ਉਪਕਾਰ ਕਰਨਾ, ਅੰਨ, ਜਲ, ਦਵਾਈਆਂ ਆਦਿ ਦਾ ਦਾਨ ਕਰਨਾ ਪਰ ਉਪਕਾਰ ਹੈ ਤੇ ਰਹਿਮ ਰਾਹੀਂ ਅਨੇਕਾਂ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੰਨ ਇੱਕਠਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
4. ਪਾਪ :- ਅਸ਼ੁਭ ਕਰਮਾਂ ਨੂੰ ਜਾਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਅਸ਼ੁਭ ਪੁਦਗਲਾਂ ਨੂੰ ਪਾਪ ਆਖਦੇ ਹਨ। ਪਾਪ ਕਰਨ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਕਾਰਨ ਹਨ - ਹਿੰਸਾ, ਝੂਠ, ਮਾਇਆ, ਚੋਰੀ, ਅਮਚਰਜ, ਕਰੋਧ, ਮਾਨ, (ਧੋਖਾ) ਲੋਭ, ਪਰਿਹਿ ਆਦਿ।
5. ਆਸ਼ਰਵ :- ਜਿਸ ਬਚਨ ਤੋਂ, ਕਿਰਿਆ ਤੋਂ ਅਤੇ ਭਾਵਨਾ ਤੋਂ ਕਰਮ ਵਰਗਨਾ (ਵਰਗ) ਦੇ ਪੁਦਰਲ-(ਕਰਮ) ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਉਹ ਆਸ਼ਰਵ ਹੈ। ਮਿਥਿਆਤਵ (ਗਲਤਸ਼ਰਧਾ), ਅਵਿਰਤਿ (ਇੰਦਰੀਆਂ ਤੇ ਵਿਸ਼ੇਆ ਦਾ ਤਿਆਗ ਕਰਨਾ) ਕਬਾਏ, ਪ੍ਰਮਾਦ (ਅਸਾਵਧਾਨੀ) ਤੇ ਯੋਗ (ਮਨ, ਬਚਨ ਤੇ ਸ਼ਰੀਰ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਕ੍ਰਿਆ) ਆਦਿ ਤੋਂ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਆਸ਼ਰਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਸ਼ੁਭ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਭ ਆਸ਼ਰਵ ਅਤੇ ਅਸ਼ੁਭ ਕਰਮਾਂ ਦਾ ਆਉਣਾ ਅਸ਼ੁਭ ਆਸ਼ਰਵ ਹੈ।
6. ਬੰਧ :- ਦੋ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਆਪਸੀ ਸਬੰਧ ਬੰਧ ਹੈ। ਬੰਧ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੈ। 1) ਦਰਵ ਬੰਧ 2) ਭਾਵ ਬੰਧ। ਕਰਮ ਪੁਦਗਲਾਂ ਦਾ ਆਤਮ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਹੋਣਾ ਦਰਵ ਬੰਧ ਹੈ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਰਾਗ, ਦਵੇਸ਼, ਮੋਹ ਆਦਿ ਵਿਕਾਰ ਭਾਵਾਂ ਨਾਲ ਕਰਮ ਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਭਾਵ ਬੰਧ ਹੈ।