Jain Dharm Darshan Ek Jankari

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 82

ਕਰਮ ਬੰਧ ਨੂੰ ਰੋਕਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਬਦਲਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਜੋ ਅਨਾਦਿ ਹੈ, ਉਸ ਦਾ ਅੰਤ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਇਹ ਨਿਯਮ ਸਮੂਹਦਾਇਕ (ਸਭ ਲਈ ਹੈ। ਖਾਸ ਆਦਮੀ ਤੇ ਹੀ ਲਾਗੂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਸੋਨੇ ਤੋਂ ਮਿੱਟੀ ਦਾ, ਘੀ ਤੇ ਦੁੱਧ ਦਾ ਜੋ ਸਬੰਧ ਅਨਾਦਿ ਹੈ, ਫੇਰ ਵੀ ਅੱਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਸੇ ਤਰਾਂ ਹੀ ਆਤਮਾ ਤੇ ਕਰਮ ਦਾ ਸਬੰਧ ਅਨਾਦਿ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਉਹ ਅੱਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਆਤਮਾ ਤੋਂ ਜਿੰਨੇ ਕਰਮ ਪੁਦਰਾਲ ਚਿੰਮੜਦੇ ਹਨ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕੋਈ ਵੀ ਕਰਮ ਅਨਾਦਿ ਕਾਲ ਤੱਕ ਆਤਮਾ ਨਾਲ ਘੁਲ ਮਿਲ ਕੇ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਜਦ ਆਤਮਾ ਮੋਕਸ਼ ਯੋਗ ਉਚਿਤ ਸਮੱਗਰੀ (ਸਾਧਨਾ) ਨੂੰ ਪਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਸ ਦਾ ਆਸ਼ਰਵ ਰੁੱਕ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਕਰਮ ਇਕੱਠੇ ਹੋਏ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਜਪ-ਤਪ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਨਸ਼ਟ ਕਰਮ ਆਤਮਾ ਕਰਮ ਮੁਕਤ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਲੇਆ :
ਜੈਨ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਕਰਮ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਲੋਬਿਆ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ :
'लिश्यते - श्लिष्यते आत्मा कर्मणा सहानयेति लेश्या'
ਅਰਥਾਤ ਆਤਮਾ ਜਿਸ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕਰਮਾਂ ਨਾਲ ਲਿਬੜਦਾ ਹੈ, ਉਹ ਲੇਸ਼ਿਆ ਹੈ। ਨੇਸ਼ਿਆ ਪੁਗਲ ਦਰਵ ਦੇ ਮੇਲ ਤੋਂ ਉਤਪਨ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਜੀਵ ਦਾ ਪਰਿਣਾਮ ਅਤੇ ਅੰਦਰੀ ਆਤਮ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਹਾਲਤ (ਅਵਯਵਸਾਏ) ਹੈ। ਆਤਮਾ ਚੇਤੰਨ ਹੈ। ਉਹ ਅਚੇਤਨ ਸਰੂਪ ਤੋਂ ਅੱਡ ਹੈ। ਫੇਰ ਵੀ ਸੰਸਾਰ ਅਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਉਸ ਅਚੇਤਨ ਪੁਗਲ ਦਰਵ ਦੇ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਹੀ ਡੂੰਘਾ ਸਬੰਧ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਚੇਤਨ ਦਰਵ ਤੋਂ ਉਡਪਨ ਪਰਿਣਾਮਾਂ ਦਾ ਜੀਵ ਤੇ ਅਸਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ । ਜਿਨਾਂ ਪੁਦਗਲਾਂ - ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੋਂ ਜੀਵ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਉਹ ਹੀ ਲੇਖ਼ਿਆ ਅਖਵਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਜੀਵ ਦੇ ਜੋ ਮਨ ਦੇ ਭਾਵ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਉਸੇ ਤੱਤ ਦੀ ਲੇਸ਼ਿਆ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਨੇਸ਼ਿਆ ਅਨੁਸਾਰ ਮਨ ਦੇ ਭਾਵ ਵੀ ਬਦਲ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਲੋਥਿਆ ਪੁਦਗਲ ਹੈ, ਇਸ
.