Jain Dharm Darshan Ek Jankari

Author(s): Purushottam Jain, Ravindra Jain
Publisher: Purshottam Jain, Ravindra Jain

Page 74

ਆਸਤੀ ਕਾਏ, 3) ਆਕਾਸ਼ ਆਸਤੀ ਕਾਏ, 4) ਕਾਲ, 5) ਪੁਦਗਲ ਆਸਤੀ ਕਾਏ, 6) ਜੀਵ ਆਸਤੀ ਕਾਏ, ਇਹ ਛੇ ਭੇਦ ਹਨ। ਜਿਨਾਂ ਦਾ ਵਰਨਣ ਪਹਿਲਾਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਾ ਹੈ।
ਲੋਕ ਸਥਿਤੀ :
ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਅਸੀਂ (ਜੀਵ ਤੇ ਪੁਦਗਲ) ਰਹਿ ਰਹੇ ਹਾਂ ਉਹ ਲੋਕ ਹੈ। ਜਿਥੇ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦੇ, ਉਹ ਅਲੋਕ ਹੈ। ਲੋਕ ਉਹ ਹੈ ਜਿਥੇ ਧਰਮ, ਅਧਰਮ, ਅਕਾਸ਼, ਕਾਲ, ਪੁਦਗਲ ਤੇ ਜੀਵ, ਇਹ ਛੇ ਦਰਵ ਹਨ। ਲੋਕ ਤੇ ਆਲੋਕ ਦੀ ਵੰਡ ਕੋਈ ਨਵੀਂ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਸਾਸ਼ਵਤ ਹੈ ਅਤੇ ਉਨਾਂ ਵੰਡਣ ਵਾਲਾ ਤੰਤਵ ਵੀ ਸ਼ਾਸਵਤ ਹੈ। ਆਕਾਸ਼ ਅਖੰਡ ਹੈ ਪਰ ਧਰਮਾ ਅਸਤੀ ਕਾਏ ਅਤੇ ਅਧਰਮ ਆਸਤੀ ਕਾਏ ਇਹ ਲੋਕ ਤੇ ਆਲੋਕ ਦੀ ਸੀਮਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਹ (ਦਰਵ) ਜਿਥੋਂ ਤੱਕ ਹੈ ਉਥੋਂ ਤੱਕ ਲੋਕ ਹੈ, ਜਿਥੇ ਇਸ ਦੀ ਹੋਂਦ ਨਹੀਂ ਉਹ ਅਲੋਕ ਹੈ। ਧਰਮ ਆਸਤੀ ਕਾਏ ਅਤੇ ਅਧਰਮਾ ਆਸਤੀ ਕਾਏ ਦੀ ਅਣਹੋਂਦ ਕਾਰਨ ਗਤੀ ਤੇ ਸਥਿਤੀ (ਰੁਕਨ) ਵਿੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ। ਇਸ ਲਈ ਜੀਵ ਅਤੇ ਪੁਦਗਲ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹੈ। ਅਲੋਕ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ। ਲੋਕ ਸੀਮਾ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਲੋਕ ਸੀਮਾ ਰਹਿਤ ਹੈ। ਲੋਕਾ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਅਨੰਤ ਦੇਸ਼ ਹਨ। ਲੋਕ ਚੌਦਹਾ ਰਾਜੂ ਪਰਿਮਾਣ ਅਕਾਰ ਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਅਲੋਕ ਦੇ ਲਈ ਅਜਿਹੀ ਮਿਣਤੀ ਦਾ ਕੋਈ ਵਿਧਾਨ ਨਹੀਂ। ਲੋਕ ਹੇਠਾਂ ਤੋਂ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਵਿਚਕਾਰ ਤੋਂ ਤੰਗ ਹੈ ਅਤੇ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਮਰਦੰਗ ਅਕਾਰ ਦਾ ਹੈ। ਤਿੰਨ ਕਸੋਰੇ ਇਕ ਉਲਟਾ, ਦੂਸਰਾ ਸਿੱਧਾ ਅਤੇ ਤੀਸਰਾ ਉਸ ਉਪਰ ਉਲਟਾ ਰੱਖਣ ਤੇ ਜੋ ਆਕਾਰ ਬਣਦਾ ਹੈ ਉਹ ਤਰਿ ਸ਼ਰਾਬ ਸੰਪੁਟ-ਆਕਾਰ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਉਹ ਹੀ ਲੋਕ ਦਾ ਆਕਾਰ ਅਖਵਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਅਲੋਕ ਦਾ ਆਕਾਰ ' ਵਿਚਕਾਰਲੇ ਪੋਲਵਾਲੇ ਗੋਲੇ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ।
ਲੋਕ ਆਕਾਸ਼ ਤਿੰਨ ਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਉਧਵ .. ਲੋਕ, ਮਧਮ ਲੋਕ ਅਤੇ ਅਧੋ ਲੋਕ। ਉਧਵ ਲੋਕ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਸਿੱਧ ਅਤੇ |
78