Indian Philosophy

Author(s): Nagin J Shah
Publisher: Sanskrit Sanskriti Granthmala

Page 34

NATURE OF TIME 61. प्राणादिः कथितो मूर्तस्त्रट्याद्योऽमूर्तसंज्ञकः। Ibid., S1. 11. * According to the commentator, Pt. Kapileśvara Chaudhary truți
. 3240000 second
62. ...कालो गुणः... Avasyaka curmi (Ratlam Ed.), 340. 63. ...पुण कालो दव्वस्स चेव पज्जाओ... Ibid., p. 340. 64. अथवा 'कालश्चेत्येके एस दव्वकालो। Ibid., p. 341. 65. किमिदं भन्ते ! कालो त्ति पवच्चइ ? गोयमा ! जीवा चेव अजीवा चेव त्ति । कइ णं
भन्ते ! दव्वा पत्नत्ता ? गोयमा ! छ दव्वा पन्नता । तं जहा-धम्मत्थिकाए, अधम्मत्थिकाए,
आगासंत्थिकाए, पुग्गलत्थिकाए, जीवत्थिकाए, अद्धासमये य। 66. धर्मादीनां द्रव्याणां स्वपर्यायनिर्वृत्तिं प्रति स्वात्मनैव वर्तमानानां बाह्योपग्रहाद्विना तद्वृत्त्यभावात्
तत्प्रवर्तनोपलक्षितः काल इति कृत्वा वर्तना कालस्योपकारः। Sarvarthasiddhi ... (Ed. Pt. Phulacandra), p. 291.
67. स्वकीयोपादानरूपेण स्वयमेव परिणममानानां पदार्थानां कुम्भकारचक्रस्याधस्तन. शिलावत्...पदार्थपरिणतेर्यत् सहकारित्वं सा वर्तना भण्यते ।...वर्तनालक्षणः
कालाणुद्रव्यरूपो निश्चयकालः । Dravyasamgrahavrtti on gatha 21. 68 तथा च वर्तनापर्यायस्य साधारणापेक्षा न कथ्यते तदा तु स्थित्यवगाहनापेक्षासाधारण
कारणत्वेन धर्माधर्मास्तिकायौ सिद्धौ जातौ तत्राप्यनाश्वास आयाति। Dravyānuyoga
tarkaņā (Nirņayasagar Ed.), p. 175. 69. चूताद्याः शेषहेतूनां सत्त्वेऽपि फलवञ्चिताः। ... कालद्रव्यमपेक्षन्ते नानाशक्तिसमन्वितम् ॥ Lokaprakasa, xxVIII. 48.
70. असति हि नियामकद्रव्ये किसलय-कलिका-फलप्रसवपरिणतयः सहकारतरोयुगपदा... . विर्भवेयुः, क्रमभाविनी चैषां किसलयादिपरिणतिरुपलभ्यते, ततः शक्यमनुमातुम् -
यदनुरोधादेताः कार्यव्यक्तयस्तारतम्येनात्मातिशयमासादयन्ति सोऽस्त्यत्र कोऽपि कालः । .. Siddhasenagani-Tika on Tattvarthasutra. IV. 15. - 71. कालद्रव्ये चांसति तद्विशेषाः समयादयः । कथं नु स्युर्विशेषा हि सामान्यानुचराः खलु ।।
Lokaprakāśa, XXVIII. 21. 72. यच्छुद्धपदवाच्यं तत् सद् इत्यनुमितेरपि। .... षष्ठं द्रव्यं दधत् सिद्धिं कालाख्यं को निवारयेत् ॥ Ibid., XXVIII. 20.
73. समयादीनां क्रियाविशेषाणां समयादिभिर्निर्वय॑मानानां च पाकादीनां 'समयः पाक' ... इत्येवमादि स्वसंज्ञारूढिसद्भावेऽपि समयः कालः' 'ओदनपाकः कालः' इति अध्यारोप्यमाण:
कालव्यपदेशस्तव्यपदेशनिमित्तस्य कालस्यास्तित्वं गमयति । Sarvārthasiddhi, p.
292.